Iwona Nurzyńska

Fundusze Unii Europejskiej a system finansowania inwestycji ze środków publicznych w Polsce Warszawa 2011, 230 s. Wydawca: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk ISBN 83-89900-42-4

Zasadniczym celem pracy była ocena wpływu funduszy UE alokowanych dla Polski w latach 2004-2006 na system finansowania inwestycji. Poddano ocenie zmiany systemu finansowania, zdefiniowanego przez autorkę jako szereg działań, procedur, programów i interakcji między podmiotami publicznymi (administracją publiczną i samorządową) i sektorem prywatnym, w tym instytucjami finansowymi, służących realizacji przyjętych uprzednio celów, przy zastosowaniu montażu finansowego w formie połączenia funduszy publicznych (krajowych i unijnych) i kapitału prywatnego. Zdefiniowano hipotezy badawcze, poddane następnie weryfikacji.

Struktura książki
Praca składa się z wprowadzenia i pięciu rozdziałów teoretycznych, badawczych i analitycznych oraz podsumowania.
Wprowadzenie prezentuje cel pracy, rozwinięte hipotezy badawcze, metody badawcze oraz pierwotne i wtórne źródła informacji.
W rozdziale pierwszym przedstawiono istotę polityki regionalnej UE, zasady funkcjonowania funduszy unijnych, jako instrumentów wyrównywania różnic w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego państw członkowskich oraz podejmowania wyzwań globalizacji. Pokazano miejsce i rolę funduszy w systemie finansowym Wspólnoty, którego zasadniczym elementem jest budżet UE. Dokonano także przeglądu najważniejszych teorii finansów publicznych z naświetleniem teoretycznych podstaw interwencji państwa z wykorzystaniem funduszy publicznych.
W rozdziale drugim scharakteryzowano system finansowania inwestycji pro-rozwojowych ze środków publicznych przed i po akcesji Polski do UE, oraz zakres dostosowań prawno-instytucjonalnych. Analiza została przeprowadzona na tle zarysowanych teorii ekonomii dobrobytu i nurtów ekonomii instytucjonalnej oraz zależności wzrostu gospodarczego od inwestycji. Przeanalizowano instytucjonalny system zarządzania i kontroli wprowadzony dla funduszy strukturalnych w Polsce na tle regulacji Wspólnoty. Badaniu poddano wartość i kierunki rozdysponowania pomocy UE w latach 2004-2006.
Rozdział trzeci został poświęcony analizie roli systemu finansowego, w szczególności banków, w procesie absorpcji środków unijnych, w tym kształtowania się wzajemnych relacji z systemem finansowania rozwoju i inwestycji z funduszy publicznych. Rozważania te dopełnia charakterystyka potrzeb kredytowych, produktów bankowych i okołobankowych wynikających z korzystania z funduszy unijnych przez różne kategorie inwestorów.
Rozdział czwarty obejmuje prezentację wyników uzyskanych z badań empirycznych. Materiałem źródłowym badań stały się dane z bazy monitoringowej ARiMR, wyniki analizy case study konkretnych inwestycji dotowanych z UE oraz doświadczenia i obserwacje autorki oraz innych uczestników procesu obsługi pomocy unijnej zebranych metodą pogłębionych wywiadów indywidualnych. Bogactwo materiału badawczego, jaki powstał w wyniku wdrażania w Polsce funduszy unijnych, potwierdzono w trakcie prowadzonych własnych badań.
W rozdziale piątym ocenie poddany został poziom absorpcji funduszy unijnych przyznanych Polsce w latach 2004-2006 oraz wpływ transferów z budżetu UE na proces konwergencji Polski z krajami UE oparte na wybranych wskaźnikach makroekonomicznych.
W podsumowaniu zawarto konstatacje, rekomendacje i wnioski, w kontekście wykorzystania ich w praktyce.

Spis treści

Wprowadzenie13
1. Cel i hipotezy badawcze pracy18
2. Metodyka badań i źródła informacji rozprawy 21
3. Struktura książki 23

Rozdział 1. Fundusze UE jako instrument wsparcia rozwoju i modernizacji gospodarki krajów członkowskich
1.1. Istota i ewolucja integracji europejskiej 25
1.2. Rola rozszerzania Wspólnoty w kształtowaniu polityki regionalnej UE 29
1.3. Cele polityki regionalnej UE a Strategia Lizbońska 35
1.4. Instrumenty polityki regionalnej UE 41
1.4.1. Europejski Fundusz Społeczny (EFS) 41
1.4.2. Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji w Rolnictwie (EFOiGR) 42
1.4.3. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) 44
1.4.4. Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa (FIOR) 44
1.5. Fundusz Spójności i jego specyfika 45
1.6. System finansowy Unii Europejskiej 46
1.7. Finanse publiczne a rozwój 49
1.7.1. Pojęcie finansów publicznych 49
1.7.2. Finanse publiczne w ważniejszych koncepcjach roli państwa w gospodarce 50
1.8. Podstawy prawne działania funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności 55
1.9. Zasady korzystania z funduszy unijnych a system finansowania rozwoju i inwestycji 56
1.10. Reguły zarządzania finansowego a system finansowania inwestycji 60

Rozdział 2. System finansowania inwestycji w Polsce
2.1. Finansowanie inwestycji prorozwojowych a rola państwa63
2.2. System finansowania inwestycji i polityki regionalnej w Polsce przed akcesją do UE 67
2.3. Znaczenie pomocy przedakcesyjnej w przygotowaniu Polski do członkostwa 69
2.4. Kształt systemu finansowania rozwoju i inwestycji po wejściu Polski do UE 73
2.4.1. Programowanie pomocy 74
2.4.2. Dostosowania systemu instytucjonalnego80
2.4.3. Dostosowania w warstwie monitorowania i oceny efektów interwencji publicznej 88
2.4.4. Zmiana źródeł finansowania rozwoju i inwestycji 91
2.5. Polityka konkurencji UE a wzrost gospodarczy 93
2.6. Kontrola interesów finansowych UE w Polsce 97

Rozdział 3. Rola i miejsce instytucji finansowych w systemie finansowania inwestycji z wykorzystaniem funduszy UE
3.1. System finansowy w Polsce 103
3.2. Dostosowania instytucji finansowych 105
3.3. Rola i miejsce instytucji finansowych w systemie finansowania rozwoju 108
3.3.1. Zmiany zasad montażu finansowego inwestycji dotowanych z UE 114
3.3.2. Rola dotacji UE w finansowaniu projektów inwestycyjnych 116
3.3.3. Rodzaje ryzyka kredytowego w projektach unijnych 118
3.3.4. Rola kredytu bankowego w finansowaniu inwestycji dotowanych z UE w zależności od kategorii beneficjentów 120
3.3.5. Rola promesy kredytowej w procesie zatwierdzania projektów europejskich 122
3.4. Zabezpieczenia wierzytelności banków w projektach europejskich 123
3.5. Rozwój rynku finansowego a system finansowania inwestycji z funduszy UE 129

Rozdział 4. Badania empiryczne realizacji inwestycji dotowanych z UE w latach 2004-2006
4.1. Zastosowane metody badań 133
4.2. Ocena realizacji SPO Restrukturyzacja i modernizacja gospodarki żywnościowej oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006 w wynikach badań empirycznych 135
4.2.1. Analiza wskaźnikowa 135
4.2.2. Studium przypadku projektów dotowanych z SPO Restrukturyzacja 145
4.2.3. Analiza działań SPO Restrukturyzacja... wspierających inwestycje rolników i przedsiębiorstw rolno-spożywczych 151
4.2.4. Ocena i doświadczenia wdrażania SPO Restrukturyzacja... na podstawie wywiadów indywidualnych 157
4.3. Badanie case study w projektach Funduszu Spójności 161

Rozdział 5. Ocena procesu absorpcji funduszy unijnych w latach 2004-2006
5.1. Przepływy finansowe Polska - UE w latach 2004-2008 165
5.2. Wpływ funduszy UE na postęp w zakresie spójności z UE w latach 2004-2006 167
5.3. Beneficjenci pomocy z UE w latach 2004-2006 173
5.4. Struktura pomocy UE w latach 2004-2006 176
5.5. Sprawność systemu finansowania inwestycji w Polsce w latach 2004-2006 178
5.5.1. Ocena procesu programowania w NPR 2004-2006 179
5.5.2. Sprawność instytucjonalna systemu finansowania w zakresie zatrudnienia 182
5.6. Naprawa systemu finansowania inwestycji z funduszy UE 185
5.7. Ocena systemu finansowania inwestycji z funduszy publicznych na tle absorpcji funduszy unijnych przyznanych Polsce na lata 2004-2006 187

Podsumowanie i wnioski 191
Załącznik 1. Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006 199
Załącznik 2. System instytucji odpowiedzialnych za wdrażanie NPR 2004-2006 201
Załącznik 3. Wykaz krajowych i unijnych aktów prawnych 202

Spis tabel 208
Spis wykresów 212
Spis rysunków 213
Bibliografia 215