Redakcja naukowa: Monika Stanny i Mirosław Drygas

Przestrzenne, społeczno-ekonomiczne zróżnicowanie obszarów wiejskich w Polsce. Problemy i perspektywy rozwoju Warszawa 2010, 227 s. Wydawca: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk ISBN 83-89900-39-4

Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013
Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Autorzy przedstawionych w książce tekstów definiują wybrane problemy społeczno-gospodarczego rozwoju współczesnej wsi w Polsce, formułują też wnioski, istotne z punktu widzenia toczącej się aktualnie debaty publicznej na temat średnio i długookresowej strategii rozwoju obszarów wiejskich. Znajomość prezentowanej problematyki jest ich wkładem merytorycznym, który powinien zostać wykorzystany w opracowywanych strategicznych dokumentach rządowych.
Prezentowane w książce aktualne problemy rozwoju obszarów wiejskich wydają się być kluczowe w kontekście polityki w tym zakresie. Pierwszy z nich dotyczy zmian w poziomie rozwoju obszarów wiejskich w stosunku do miast. Pod względem demograficznym wieś kreuje zasoby pracy stanowiąc siłę motoryczną i koncentrując potencjał ludzki wokół głównych ośrodków rozwoju. Nie zawsze jest to korzystne dla bliżej i dalej położonych od owych ośrodków terenów wiejskich oraz małych miast. Zróżnicowanie przestrzenne poziomu rozwoju dotyczy również regionów wiejskich, co jest drugim istotnym problemem. Poszukuje się odpowiedzi na pytanie o kierunek tego zróżnicowania. Obiecująca poznawczo jest koncepcja charakterystyki obszarów wiejskich wykraczająca poza podział administracyjny, poprzez zastosowanie innych kryteriów oraz grupowanie gmin wiejskich według położenia w stosunku do ośrodków miejskich. Potrzeba badania i prowadzenia polityki stosownie do zróżnicowania obszarów wiejskich jest ważną i wartą podkreślenia konstatacją.
Problem trzeci dotyczy dylematu efektywności inwestowania – z dyskontowaniem „renty położenia” czy „renty opóźnienia”. Dylemat ten wcale nie jest łatwy do jednoznacznego rozstrzygnięcia, wiąże się bowiem zarówno z celami politycznymi, jak i z miernikami efektywności. Bardzo aktualny (w kontekście politycznym) jest problem dotyczący modelu rozwoju: aglomeracyjno-dyfuzyjny czy zróżnicowany stosownie do potrzeby łagodzenia zróżnicowań. Dwubiegunowość rozwoju i wynikający z nich podział na metropolie i peryferyjne obszary wiejskie słusznie poddano krytyce, ze względu na realne zagrożenie wykluczenia nie tylko subregionalnie położonych gmin, ale małych i średnich miast z procesów prorozwojowych.
Problem kolejny dotyczy mierników rozwoju społeczno-gospodarczego. Wskaźnik określony mianem syntetycznego jest najwyższy w strefach podmiejskich, zwłaszcza wielkich miast. Autorzy zastanawiają się czy owe mierniki powinny być takie same w odniesieniu do wszystkich regionów, albo czy składowe miernika syntetycznego są wystarczające. Dotychczas stosowane wskaźniki są skażone industrializmem, pomijają wartości środowiska (kapitału przyrodniczego) i walorów krajobrazowych (a właściwie jego utraty), co często jest wynikiem wzrostu poziomu rozwoju obszarów wiejskich wokół wielkich miast, kosztem obszarów peryferyjnych.

Opracowała Monika Stanny na podstawie recenzji wydawniczej prof. Józefa S. Zegara

Spis treści

Monika Stanny, Mirosław Drygas
Wstęp
Andrzej Rosner
1. Przestrzenne zróżnicowanie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich a dynamika przemian
Monika Stanny
2. Ludność i jej aktywność zawodowa – tendencje zmian na obszarach wiejskich
Adam Czarnecki
3. Procesy urbanizacji na obszarach wiejskich w Polsce
Patrycjusz Zarębski
4. Atrakcyjność inwestycyjna regionów w Polsce
Katarzyna Zawalińska
5. Regionalne zróżnicowanie absorpcji wsparcia unijnego dla polskiej wsi i skutki dla rozwoju społeczno-gospodarczy kraju
Lech Goraj
6. Towarowa produkcja rolnicza gospodarstw rolnych w układzie regionalnym Polski
Artur Bołtromiuk
7. Wpływ sieci Natura 2000 na rozwój obszarów wiejskich w Polsce
Ryszard Kamiński
8. Rola kapitału społecznego i instytucjonalnego w procesie rozwoju obszarów wiejskich
Jarosław Domalewski
9. Edukacja a procesy rozwoju obszarów wiejskich
Michał Marciniak
10. Rola i znaczenie Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich (KSOW) dla rozwoju obszarów wiejskich w Polsce
Mirosław Drygas
Podsumowanie