Genezą prezentowanego w niniejszej publikacji programu badawczego było pytanie: na ile obserwowane procesy gospodarcze są wynikiem względnie autonomicznych decyzji uczestników systemu ekonomicznego, a w jakim stopniu zależą od przyjętego zestawu instrumentów oddziaływania polityki ekonomicznej.
Szczególnie istotne wydaje się to rozważanie w kontekście dostosowywania polskiej doktryny gospodarczej do dorobku prawnego Unii Europejskiej i wdrażania wielu ponadnarodowych mechanizmów regulacyjnych.
W Polsce mamy bowiem do czynienia z dwoma równoległymi procesami o charakterze przełomu ekonomicznego. Pierwszy obejmuje trwającą transformację systemową związaną z budowaniem modelu indywidualistycznej gospodarki rynkowej, a drugi ma związek z przekształceniami instytucjonalno-regulacyjnymi kreującymi funkcje Jednolitego Rynku Europejskiego. Są to procesy z natury swej dynamiczne, determinowane nie tylko działaniem realnej sfery gospodarowania, ale także wieloma uwarunkowaniami politycznymi, społecznymi i kulturowymi. Decydujące znaczenie dla ich powodzenia ma jednak potencjał sfery regulacyjnej, czyli racjonalne i efektywne narzędzia polityki gospodarczej.
Mogą one być wykorzystywane na płaszczyźnie:
- globalnej (światowej, ponadnarodowej) ugrupowań gospodarczych,
- krajowej, określającej sytuację gospodarki narodowej oraz
- regionalnej, decydującej o klimacie przedsiębiorczości.
W warunkach decentralizacji systemu kierowania gospodarczego ten ostatni poziom sfery regulacyjnej przejmuje znaczną część odpowiedzialności za procesy rozwojowe.
W programie badawczym przyjęto, że jest to mezoekonomiczny aspekt opisu rzeczywistości gospodarczej i na tym szczeblu konieczne jest równoważenie indywidualnych, wolnorynkowych aktywności przedsiębiorców i lokalnych systemów oddziaływania na producentów.
Jako przedmiot analiz empirycznych wybrano polskie obszary wiejskie, które charakteryzuje specyficzna struktura społeczno-ekonomiczna i która podlega szczególnym przemianom w procesie integracji europejskiej. Hipotezą roboczą było stwierdzenie, iż ich rozwój jest wynikiem przedsiębiorczości lokalnej i wzrostu produkcji zależnych od popytu mezoekonomicznego wiejskich gospodarstw domowych, jak również wielokierunkowych mechanizmów polityki gospodarczej kształtujących zasoby materialne, finansowe i ludzkie. Weryfikacja logiczna i empiryczna tej hipotezy stała się podstawą części programu i przywiodła jego autora do wielu konkluzji potwierdzających i rozszerzających jej treść. Jednocześnie w toku analiz okazało się, że kluczem postępu obszarów wiejskich w Polsce (i nie tylko) jest szeroko pojmowana jakość kapitału ludzkiego zarówno tam, gdzie jest on przedmiotem regulacji "niewidzialnej ręki" rynku, jak i tam, gdzie jest kreatorem mechanizmów interwencyjnych.
Złożoność materii badawczej wymagała zastosowania różnorodnych procedur pozyskiwania, przetwarzania i interpretowania naukowego materiału dowodowego. Obok formuł wnioskowania dedukcyjnego, indukcyjnego i redukcyjnego wykorzystano metody analizy i projektowania, metody kwestionariuszowe, metody analizy statystycznej i modelowania mezoekonomicznego. Wszystkie te narzędzia warsztatu naukowego stosowano w celu wyjaśnienia obserwowanych zjawisk, przedstawiania możliwych wariantów ich doskonalenia oraz programowania możliwych scenariuszy rozwojowych.
Należy również podkreślić, że ujęcie problematyki, przyjęta koncepcja procedury badawczej i wyprowadzone wnioski są autorskim, indywidualnym poglądem naukowym, wynikającym z wieloletniego dorobku teoretycznego i praktycznego autora.