Publikacje
Grzegorz Spychalski
Mezoekonomiczne aspekty kształtowania rozwoju obszarów wiejskich(Mesoeconomic Aspects of Shaping the Development of Rural Areas)Warszawa: 2005, 199 s., map., rys., tab. Wydawca: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk ISBN 83-89900-03-3; (wyczerpane) |
Wstęp
Genezą prezentowanego w niniejszej publikacji programu badawczego było pytanie: na ile obserwowane procesy gospodarcze są wynikiem względnie autonomicznych decyzji uczestników systemu ekonomicznego, a w jakim stopniu zależą od przyjętego zestawu instrumentów oddziaływania polityki ekonomicznej.
Szczególnie istotne wydaje się to rozważanie w kontekście dostosowywania polskiej doktryny gospodarczej do dorobku prawnego Unii Europejskiej i wdrażania wielu ponadnarodowych mechanizmów regulacyjnych.
W Polsce mamy bowiem do czynienia z dwoma równoległymi procesami o charakterze przełomu ekonomicznego. Pierwszy obejmuje trwającą transformację systemową związaną z budowaniem modelu indywidualistycznej gospodarki rynkowej, a drugi ma związek z przekształceniami instytucjonalno-regulacyjnymi kreującymi funkcje Jednolitego Rynku Europejskiego. Są to procesy z natury swej dynamiczne, determinowane nie tylko działaniem realnej sfery gospodarowania, ale także wieloma uwarunkowaniami politycznymi, społecznymi i kulturowymi. Decydujące znaczenie dla ich powodzenia ma jednak potencjał sfery regulacyjnej, czyli racjonalne i efektywne narzędzia polityki gospodarczej.
Mogą one być wykorzystywane na płaszczyźnie:
- globalnej (światowej, ponadnarodowej) ugrupowań gospodarczych,
- krajowej, określającej sytuację gospodarki narodowej oraz
- regionalnej, decydującej o klimacie przedsiębiorczości.
W warunkach decentralizacji systemu kierowania gospodarczego ten ostatni poziom sfery regulacyjnej przejmuje znaczną część odpowiedzialności za procesy rozwojowe.
W programie badawczym przyjęto, że jest to mezoekonomiczny aspekt opisu rzeczywistości gospodarczej i na tym szczeblu konieczne jest równoważenie indywidualnych, wolnorynkowych aktywności przedsiębiorców i lokalnych systemów oddziaływania na producentów.
Jako przedmiot analiz empirycznych wybrano polskie obszary wiejskie, które charakteryzuje specyficzna struktura społeczno-ekonomiczna i która podlega szczególnym przemianom w procesie integracji europejskiej. Hipotezą roboczą było stwierdzenie, iż ich rozwój jest wynikiem przedsiębiorczości lokalnej i wzrostu produkcji zależnych od popytu mezoekonomicznego wiejskich gospodarstw domowych, jak również wielokierunkowych mechanizmów polityki gospodarczej kształtujących zasoby materialne, finansowe i ludzkie. Weryfikacja logiczna i empiryczna tej hipotezy stała się podstawą części programu i przywiodła jego autora do wielu konkluzji potwierdzających i rozszerzających jej treść. Jednocześnie w toku analiz okazało się, że kluczem postępu obszarów wiejskich w Polsce (i nie tylko) jest szeroko pojmowana jakość kapitału ludzkiego zarówno tam, gdzie jest on przedmiotem regulacji "niewidzialnej ręki" rynku, jak i tam, gdzie jest kreatorem mechanizmów interwencyjnych.
Złożoność materii badawczej wymagała zastosowania różnorodnych procedur pozyskiwania, przetwarzania i interpretowania naukowego materiału dowodowego. Obok formuł wnioskowania dedukcyjnego, indukcyjnego i redukcyjnego wykorzystano metody analizy i projektowania, metody kwestionariuszowe, metody analizy statystycznej i modelowania mezoekonomicznego. Wszystkie te narzędzia warsztatu naukowego stosowano w celu wyjaśnienia obserwowanych zjawisk, przedstawiania możliwych wariantów ich doskonalenia oraz programowania możliwych scenariuszy rozwojowych.
Należy również podkreślić, że ujęcie problematyki, przyjęta koncepcja procedury badawczej i wyprowadzone wnioski są autorskim, indywidualnym poglądem naukowym, wynikającym z wieloletniego dorobku teoretycznego i praktycznego autora.
Szczególnie istotne wydaje się to rozważanie w kontekście dostosowywania polskiej doktryny gospodarczej do dorobku prawnego Unii Europejskiej i wdrażania wielu ponadnarodowych mechanizmów regulacyjnych.
W Polsce mamy bowiem do czynienia z dwoma równoległymi procesami o charakterze przełomu ekonomicznego. Pierwszy obejmuje trwającą transformację systemową związaną z budowaniem modelu indywidualistycznej gospodarki rynkowej, a drugi ma związek z przekształceniami instytucjonalno-regulacyjnymi kreującymi funkcje Jednolitego Rynku Europejskiego. Są to procesy z natury swej dynamiczne, determinowane nie tylko działaniem realnej sfery gospodarowania, ale także wieloma uwarunkowaniami politycznymi, społecznymi i kulturowymi. Decydujące znaczenie dla ich powodzenia ma jednak potencjał sfery regulacyjnej, czyli racjonalne i efektywne narzędzia polityki gospodarczej.
Mogą one być wykorzystywane na płaszczyźnie:
- globalnej (światowej, ponadnarodowej) ugrupowań gospodarczych,
- krajowej, określającej sytuację gospodarki narodowej oraz
- regionalnej, decydującej o klimacie przedsiębiorczości.
W warunkach decentralizacji systemu kierowania gospodarczego ten ostatni poziom sfery regulacyjnej przejmuje znaczną część odpowiedzialności za procesy rozwojowe.
W programie badawczym przyjęto, że jest to mezoekonomiczny aspekt opisu rzeczywistości gospodarczej i na tym szczeblu konieczne jest równoważenie indywidualnych, wolnorynkowych aktywności przedsiębiorców i lokalnych systemów oddziaływania na producentów.
Jako przedmiot analiz empirycznych wybrano polskie obszary wiejskie, które charakteryzuje specyficzna struktura społeczno-ekonomiczna i która podlega szczególnym przemianom w procesie integracji europejskiej. Hipotezą roboczą było stwierdzenie, iż ich rozwój jest wynikiem przedsiębiorczości lokalnej i wzrostu produkcji zależnych od popytu mezoekonomicznego wiejskich gospodarstw domowych, jak również wielokierunkowych mechanizmów polityki gospodarczej kształtujących zasoby materialne, finansowe i ludzkie. Weryfikacja logiczna i empiryczna tej hipotezy stała się podstawą części programu i przywiodła jego autora do wielu konkluzji potwierdzających i rozszerzających jej treść. Jednocześnie w toku analiz okazało się, że kluczem postępu obszarów wiejskich w Polsce (i nie tylko) jest szeroko pojmowana jakość kapitału ludzkiego zarówno tam, gdzie jest on przedmiotem regulacji "niewidzialnej ręki" rynku, jak i tam, gdzie jest kreatorem mechanizmów interwencyjnych.
Złożoność materii badawczej wymagała zastosowania różnorodnych procedur pozyskiwania, przetwarzania i interpretowania naukowego materiału dowodowego. Obok formuł wnioskowania dedukcyjnego, indukcyjnego i redukcyjnego wykorzystano metody analizy i projektowania, metody kwestionariuszowe, metody analizy statystycznej i modelowania mezoekonomicznego. Wszystkie te narzędzia warsztatu naukowego stosowano w celu wyjaśnienia obserwowanych zjawisk, przedstawiania możliwych wariantów ich doskonalenia oraz programowania możliwych scenariuszy rozwojowych.
Należy również podkreślić, że ujęcie problematyki, przyjęta koncepcja procedury badawczej i wyprowadzone wnioski są autorskim, indywidualnym poglądem naukowym, wynikającym z wieloletniego dorobku teoretycznego i praktycznego autora.
Grzegorz Spychalski
SPIS TREŚCI
- Wstęp
- 1. Uwarunkowania systemowe polityki ekonomicznej
- 1.1. Różne aspekty polityki gospodarczej w strukturze działań państwa
- 1.2. Model gospodarczy jako wynik ustroju i ideologii ekonomicznej
- 1.3. Gospodarka indywidualistyczna jako model optymalny i jej typy
- 1.4. Instrumenty polityki ekonomicznej
- 2. Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju obszarów wiejskich
- 2.1. Koncepcja agrobiznesu
- 2.2. Wielofunkcyjność obszarów wiejskich
- 2.3. Model mezoekonomicznego rozwoju obszarów wiejskich
- 3. Globalizacja, polityka narodowa czy regionalna
- 3.1. Aspekt globalizacyjny
- 3.2. Uwarunkowania polityki narodowej
- 3.3. Regionalizacja polityki wiejskiej
- 4. Wybrane instrumenty wiejskiej polityki gospodarczej
- 4.1. Polityka rozwoju gospodarki żywnościowej
- 4.2. Polityka strukturalna wobec obszarów wiejskich
- 4.3. Polityka regionalna
- 4.4. Polityka ochrony środowiska przyrodniczego (polityka ekologiczna)
- 5. Praktyka oddziaływania mezoekonomicznego
- 5.1. Kreowanie przestrzeni
- 5.2. Programowanie rozwoju
- 5.3. Studium przypadku - województwo zachodniopomorskie
- 6. Przedsiębiorczość jako determinanta rozwoju obszarów wiejskich
- 6.1. Istota przedsiębiorczości
- 6.2. Kształtowanie przedsiębiorczości według wyników badań własnych
- 6.3. Dyskusja wyników
- 7. Kapitał ludzki obszarów wiejskich jako podstawa ich rozwoju
- 7.1. Zasoby ludzkie
- 7.2. Wiejski obszar zachodniopomorski
- 7.3. Partnerstwo lokalne
- Zakończenie
- Bibliografia
- Conclusions