pozycje roku 1997

 

Wieś polska: konteksty, kontrasty, strategie Aut. Maria Wieruszewska. Warszawa: IRWiR PAN, 1997, - 209 s.: bibliogr., summ; - Problemy Rozwoju Wsi i Rolnictwa ISBN 83-85369-39-2 (wyczerpane)

Rozważania na temat rozwoju i przyszłości wsi i rolników w oparciu o porównawcze badania empiryczne z 1988 r. u progu reform systemowych. Celem pracy, zwłaszcza w jej części ogólnej, są relacje, jakie zachodziły między konkretnymi wsiami a ich społeczno-gospodarczym otoczeniem jeszcze w gospodarce realnego socjalizmu. Znajomość stanu wyjściowego była przesłanką ukazania dalszych zmian w kontekście reform i nowych strategii rozwoju, zwłaszcza w perspektywie integracji europejskiej. Porównanie założonej zmiany społecznej w kierunku demokracji, państwa prawa i gospodarki rynkowej z rzeczywistością procesu transformacji, ukazało na wsi polskiej obraz zróżnicowań nie znanych wcześniej socjologom. Cechą książki jest trójwarstwowy tok narracji - przeplatanie się wątków opisowego i normatywnego z dyskursem naukowego eseju. Perspektywa etnologiczna i antropologiczna skłoniła autorkę do przyjęcia takiego sposobu analizy, w którym dążenie do uchwycenia specyfiki kulturowej badanych wsi łączy się z szerszymi odniesieniami o charakterze społecznym i gospodarczym.

Książka składa się z sześciu części. W I przedstawiono ogólną charakterystykę naukowych zainteresowań wsią w zależności od zmieniających się założeń teoretycznych. Część II sytuuje problemy wsi w perspektywie ładu społeczno-gospodarczego. Część III dotyczy lokalnego wymiaru rozwoju i szans na podmiotowość wsi. Część IV ilustruje podstawowe dylematy wsi i proponuje ukierunkowanie poszukiwań badawczych w stronę słabiej penetrowanych, endogennych czynników rozwoju w wymiarze lokalnym i regionalnym. Część V odnosi się do badań empirycznych przeprowadzonych w 15 wsiach położonych na terenach rolniczych, od dawna uprzemysłowionych oraz uprzemysławianych i zawiera rekonstrukcję niektórych relacji, które wyznaczały charakterystyki wsi w powiązaniu z dominującą strategią rozwoju otaczającego je obszaru. W części VI przedstawiono porównanie wybranych wsi ze względu na odmienne działania ich mieszkańców, mierzone takimi wskaźnikami, jak: wzory przekazywania gospodarstw, układanie planów gospodarczych, wybór celów życiowych, rodzaje ocen nowoczesności wsi w opinii rolników. Zmienne te ilustrują różne sposoby interpretacji zachowań i pomagają zrozumieć kulturowy kontekst wsi.

Ubezpieczenia społeczne w rolnictwie Niemiec i Polski Aut. Barbara Tryfan, Bernd van Deenen, Józef Okuniewski Warszawa: IRWiR PAN, 1997. - 160 s. tab. - Problemy Rozwoju Wsi i Rolnictwa ISBN 83-85369-37-6 (wyczerpane)

Książka zawiera wyniki projektu badawczego finansowanego przez Fundację Współpracy Polsko-Niemieckiej, a realizowanego wspólnie przez przedstawicieli IRWiR PAN i Uniwersytetu Fryderyka Wilhelma w Bonn. Przedmiotem projektu była analiza porównawcza systemów w obu krajach oraz przedstawienie ich wpływu na wymianę pokoleń i na warunki bytu ludności wiejskiej. Na drodze przechodzenia polskiego rolnictwa do gospodarki rynkowej i do struktur zachodnioeuropejskich pojawiają się trudne do rozwiązania problemy. Jednym z najważniejszych i najtrudniejszych jest system zabezpieczenia społecznego. Polski system znalazł się w kryzysie. Prace nad jego reformą zostały rozpoczęte. Nabiera więc szczególnego znaczenia problem rolników, zwłaszcza że, w porównaniu z krajami Unii Europejskiej, w Polsce większy jest w stosunku do innych grup społeczno-zawodowych udział ludności wiejskiej i utrzymującej się z rolnictwa. Rolnicy w Polsce podobnie jak w Niemczech mają własny system. Rodzą się więc pytania: w jakim stopniu jest on kompatybilny w stosunku do rozwiązań niemieckich; czy wymaga korekty czy pełnego włączenia w system powszechny i dostosowania do standardów w państwach Unii Europejskiej; na ile słuszna jest krytyka, że ubezpieczenia rolnicze w Polsce obciążają budżet państwa w większym stopniu niż w innych państwach?

Publikacja jest przeznaczona dla tych wszystkich, którzy z zainteresowania bądź z urzędu zajmują się reformą systemu ubezpieczeń społecznych rolników w Polsce. Jest ona nie tylko próbą odpowiedzi na powyżej postawione pytania, ale i refleksją nad specyfiką systemu rolniczego poprzez prezentację niemieckich regulacji prawnych i ich realizacji. Mając świadomość faktu, że nasza droga do Unii Europejskiej prowadzi przez rozwiniętego gospodarczo sąsiada, wykorzystano doświadczenia niemieckie w celu ich maksymalnej adaptacji do warunków polskiego rolnictwa.

Ludność, zatrudnienie i bezrobocie na wsi w latach 1988-1995 Aut. Frenkel Izasław Warszawa: IRWiR PAN, 1997 - 117. s.: rys., tab., bibliogr., summ. - Problemy Rozwoju Wsi i Rolnictwa ISBN 83-85369-38-4 (wyczerpane)

Praca zawiera wyniki badań nad najnowszymi tendencjami zmian demograficznych i społeczno-zawodowych na obszarach wiejskich w Polsce. Badania objęły okres od początków przemian systemowych do połowy 1996 r. i prowadzone były głównie w oparciu o dane statystyczne, takie jak bieżąca statystyka ludności, spis powszechny z 1988 r., mikrospis ludności z 1995 r., spis rolny z 1994., badania aktywności ekonomicznej ludności z lat 1992-1996 oraz dane urzędów pracy w zakresie bezrobocia rejestrowanego. Ponadto dla celów porównań międzynarodowych wykorzystano dane niemieckiej statystyki siły roboczej w rolnictwie. Analiza prowadzona była przede wszystkim w skali całego kraju, jednak w niektórych przypadkach, zwłaszcza w odniesieniu do sytuacji w zakresie bezrobocia, uwzględniono również zróżnicowania przestrzenne w przekroju wojewódzkim.

Praca składa się z 5 merytorycznych rozdziałów. Pierwszy zawiera charakterystykę podstawowych kierunków przemian demograficznych na wsi w latach 1989-1995, jak również rozważania i szacunki dotyczące przyszłych przemian w perspektywie do 2020 r. Rozdział drugi poświęcony jest analizie dynamiki oraz zmianom w strukturze społeczno- zawodowej ludności pracującej w rolnictwie oraz ludności wiejskiej pracującej poza rolnictwem wg sektorów własnościowych, charakteru zatrudnienia, działów gospodarki narodowej i dojazdów do pracy. W rozdziale trzecim przedmiotem analizy są zmiany w strukturze ludności wiejskiej na wsi wg źródeł utrzymania. Rozdział czwarty poświęcony jest analizie sytuacji w zakresie jawnego i ukrytego bezrobocia na wsi. Ostatni rozdział poświęcony jest analizie przesłanek demograficznych i kierunków zmian struktury zatrudnienia na wsi w bliższej i dalszej perspektywie. W szczególności przedstawiono szacunki siły roboczej w skali kraju i na obszarach wiejskich w najbliższym ćwierćwieczu oraz wpływ na możliwości odpływu siły roboczej z rolnictwa. Na tej podstawie sformułowano szereg wniosków dotyczących prawdopodobnych kierunków i tempa przemian strukturalnych na obszarach wiejskich ze szczególnym uwzględnieniem zmian struktury agrarnej i społeczno-zawodowej ludności wiejskiej.

Nowi gospodarze dawnych państwowych gospodarstw rolnych: proces przekształceń państwowego rolnictwa Aut. Łapińska-Tyszka Krystyna, Fedyszak-Radziejowska Barbara (red.). Warszawa: IRWiR PAN, 1997 - 195 s.: rys., tab., bibliogr., summ. - Problemy Rozwoju Wsi i Rolnictwa ISBN 83-85369-40-6 (wyczerpane)

Treść: A. Lutyk: Działalność Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa w zakresie przejmowania i rozdysponowania majątku d. PGR i tworzenia nowych miejsc pracy; K. Łapińska-Tyszka: Charakterystyka badanych gospodarstw wielkoobszarowych: wybrane elementy; K. Łapińska-Tyszka: Charakterystyka demograficzno-społeczna nowych gospodarzy: zróżnicowanie wedle form władania; K. Łapińska-Tyszka: Położenie materialne i pozycja społeczna nowych gospodarzy d. PGR; B. Perepeczko: Poziom, rodzaj i doskonalenie kwalifikacji nowych gospodarzy; B. Perepeczko: Zachowanie rynkowe nowych gospodarzy; E. Majewski, B. Perepeczko: Poglądy produkcyjne nowoczesne rolnictwo i atestowana produkcja rolnicza w opinii nowych gospodarzy; B. Perepeczko: Stosunek nowych gospodarzy do restrukturyzacji PGR i do AWRSP; B. Fedyszak-Radziejowska: Nowi gospodarze d. PGR i ich pracownicy: stosunek do załóg pracowniczych i preferowany styl kierowania; B. Fedyszak-Radziejowska: Stosunek do własności i mechanizmów rynkowych nowych gospodarzy d. PGR; B. Fedyszak-Radziejowska: Typologia postaw oraz rodzaj autoidentyfikacji nowych gospodarzy dawnych PGR: właściciel, menedżer, przedsiębiorca; Aneks: 1. Dobór próby. 2. Tabele. 3. Kwestionariusz.

Monitoring przestrzennego zróżnicowania obszarów wiejskich w Polsce Autorzy projektu: Izasław Frenkel, Andrzej Rosner, Paolo Santacroce Wydawca: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN we współpracy z Dipartamento di Analisi e Sociale del Territorio IUAV z Wenecji (wyczerpane)

Monitoring jest rodzajem atlasu komputerowego podlegającego aktualizacji przez sukcesywne dopisywanie nowych baz danych. Jego celem jest stworzenie narzędzia pozwalającego na czytelne przedstawienie zróżnicowań przestrzennych struktur społeczno-gospodarczych oraz ułatwienie śledzenia ewolucji tych zróżnicowań.

Przedmiotem sprzedaży jest obecnie pakiet zawierający niezbędne oprogramowanie oraz dwie bazy danych:

(1) zawierająca 148 wskaźników dla każdej gminy. (Dane statystyczne pochodzą głównie z końca lat osiemdziesiątych, a więc z okresu kiedy Polska znajdowała się u progu obecnej transformacji systemowej. Mapy zgrupowane zostały w pięć bloków tematycznych: 1. wybrane elementy charakterystyki wiejskiej sieci osadniczej, infrastruktury, warunków mieszkaniowych i struktury agrarnej; 2. stan oraz ruch naturalny i migracyjny ludności; 3. struktura ludności według cech społeczno-demograficznych; 4. struktura społeczno-demograficzna ludności w podziale na ludność chłopską i pozachłopską; 5. specyficzne cechy ludności w gospodarstwach chłopskich.

(2) aktualizacja zawierająca 215 wskaźników w agregacji wojewódzkiej dla 1995 r., (zawiera ona m.in. dane z tzw. mikrospisu 95, poza danymi demograficznymi baza zawiera również elementy makroekonomicznej charakterystyki województw.)

Pod koniec bieżącego roku planujemy przekazać użytkownikowi kolejną aktualizację, opracowaną gminami na podstawie Spisu Rolnego 1996.

Użytkownicy pakietu są rejestrowani i informowani o możliwościach aktualizacji. Obecna cena pakietu (oprogramowanie, pierwsza baza danych i dokumentacja) wynosi 500 zł, cena aktualizacji dla 1995 roku - 200 zł.

Użytkownik pakietu ma możliwość edytowania elementów mapy, powiększania fragmentów, wydrukowania jej, jak również wyprowadzenia danych do arkusza kalkulacyjnego lub mapy do pliku graficznego.

Sądzimy, iż przedstawione w pakiecie materiały, mogą być przydatne zarówno do celów badawczych, jak i dydaktycznych oraz jako przesłanki do podejmowania decyzji w zakresie polityki gospodarczo-społecznej i przestrzennej w poszczególnych województwach.

Powrót