Wydarzenia

Strona główna / Wydarzenia / Konferencja: Jubileusz 40-lecia Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk

OBCHODY JUBILEUSZU POD PATRONATEM HONOROWYM

Prezesa Polskiej Akademii Nauk – Pana Prof. dr. hab. Michała KLEIBERA
Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi – Pana Dr. Marka SAWICKIEGO


15 listopada 2011 r. Sala Lustrzana Pałacu Staszica (Warszawa, ul. Nowy Świat 72)

 

KOMITET NAUKOWY:

Prof. dr hab. Andrzej Rosner
Dr hab. Katarzyna Zawalińska
Dr Iwona Nurzyńska
Dr Mirosław Drygas

 

PROGRAM OBCHODÓW:

11:00    Otwarcie
Prof. dr hab. Mirosława DROZD-PIASECKA – Przewodnicząca Rady Naukowej IRWiR PAN
Prof. dr hab. Andrzej ROSNER – Dyrektor IRWiR PAN

11:20    Wystąpienia gości Instytutu
Prof. dr hab. Krzysztof GORLACH
Prof. dr hab. Zbigniew KWIECIŃSKI
Prof. dr hab. Franciszek TOMCZAK
Prof. dr hab. Józef ZEGAR

12:10    Wystąpienia byłych dyrektorów Instytutu
Prof. dr hab. Józef OKUNIEWSKI – Dyrektor w latach 1986-1991
Prof. dr hab. Maria WIERUSZEWSKA – Dyrektor w latach 1991-1997
Prof. dr hab. Marek KŁODZIŃSKI – Dyrektor w latach 1997-2008

12:40    Wręczenie odznaczeń

13:00    Przerwa na kawę

13:30    Aktualne wyzwania stojące przed polską wsią i rolnictwem
Prof. dr hab. Maria HALAMSKA – z punktu widzenia socjologa
Prof. dr hab. Jerzy WILKIN – z punktu widzenia ekonomisty

14:00    Dyskusja

 

Tekst wystąpienia prof. dr hab. Andrzeja Rosnera, Dyrektora Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, wygłoszonego podczas obchodów


Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN formalnie powstał przed 40 laty, w 1971 roku. Jego korzenie kształtowały się jednak wcześniej, koncepcja utworzenia interdyscyplinarnego instytutu zajmującego się kompleksowo problemami rozwoju wsi i rolnictwa wykluwała się w środowisku naukowym skupionym w Komitecie Badań Rejonów Uprzemysławianych, a następnie powstałym w oparciu o nie Zakładzie Badań Rejonów Uprzemysławianych. Źródła Instytutu są więc o ok. 9 lat starsze niż jego formalna historia, którą rozpoczyna decyzja powołująca placówkę.
Główny problem, który podejmował Instytut w całym okresie swojego istnienia, to wytyczenie możliwych ścieżek rozwoju wsi jako przyjaznego mieszkańcom środowiska społeczno-gospodarczego i kulturowego, a więc takiego, które pozwoliłyby zachować wartościowe elementy tradycyjnych struktur i funkcji, a jednocześnie pozwalałyby na realizację aspiracji mieszkańców wsi. Ważnym elementem tego środowiska byłaby również gospodarka ukształtowana w taki sposób, aby dostarczała mieszkańcom wsi godziwych źródeł utrzymania. Tak zdefiniowana problematyka badań nie jest banalna, zwłaszcza, jeśli weźmiemy pod uwagę zmniejszające się zapotrzebowanie rolnictwa na pracę, ogromne międzypokoleniowe różnice struktur wykształcenia i związanych z tym oczekiwań młodzieży wiejskiej, specyfikę demograficznej sytuacji z na przemian występującymi wyżami i niżami demograficznymi oraz wcześniejszymi zawirowaniami polityki rolnej, a zwłaszcza próbami kolektywizacji rolnictwa. Próby te doprowadziły do głębokiej nieufności rolników wobec wszelkich działań polityki rolnej, niezależnie od tego czy były one dla tej grupy korzystne czy niekorzystne.
Spośród pomysłów prof. Dyzmy Gałaja, organizatora Instytutu i pierwszego jego dyrektora na sposób jego działania kilka okazało się tak trafnych, że utrzymało się do dziś. Wprowadzono comiesięczne seminaria Instytutu, przekształcające się w szczególne spotkania, na których odbywały się otwarte, pozbawione ideologicznego gorsetu dyskusje na tematy wiejskie. Często przedmiotem referatów i debat były kwestie zasadnicze, wiążące się z kierunkiem zmian zachodzących na wsi, z kondycją polskiej wsi i polityką wobec niej. Podejmowano między innymi takie kwestie jak efektywność ekonomiczna sektora państwowego, społecznego i prywatnego w rolnictwie, rola dwuzawodowości w przezwyciężaniu problemów rozdrobnienia agrarnego i bezrobocia ukrytego w gospodarstwach rodzinnych, dostępność usług publicznych dla mieszkańców wsi, w tym zwłaszcza usług edukacyjnych, medycznych i zapewniających źródła utrzymania na starość. Zajmowano się wpływem treści programowych systemu oświaty na kształtowanie postaw młodzieży wiejskiej itp.
Seminaria te cieszyły się dużym zainteresowaniem, przyjeżdżali na nie uczestnicy z całego kraju, gdyż były w tym czasie jedynym forum tego rodzaju nieskrępowanej dyskusji. W zasadzie seminaria odbywały się w Sali Okrągłego Stołu, jednak często zdarzało się, że sala okazywała się zbyt mała i część uczestników stała, ściągała krzesła z sąsiednich sal lub (jeśli to było możliwe) przenoszono się do znacznie większej tzw. Sali Lustrzanej. Seminaria odbywają się zresztą również obecnie, jednak ich znaczenie z konieczności zmalało. W obecnych warunkach nabrały one bardziej akademickiego charakteru, możliwość wypowiadania się krytycznego wobec panującego porządku stała się normą, która nikogo dziś nie dziwi, a rolę miejsca spotkań osób z różnych ośrodków akademickich przejęły częściowo konferencje organizowane znacznie częściej, niż w tamtych czasach.
Drugim pomysłem, który zrodził się w pierwszym okresie istnienia Instytutu było wydawanie kwartalnika o charakterze naukowym, poświęconego problemom wiejskim pt. „Wieś i Rolnictwo”. Kwartalnik ten ma charakter interdyscyplinarny, publikowane są w nim teksty dotyczące wsi i mieszczące się w szeroko rozumianym zakresie nauk społecznych i ekonomicznych. Poza kwartalnikiem Instytut jest od początku swojego istnienia wydawcą serii książkowej „Problemy Rozwoju Wsi i Rolnictwa”. Zarówno kwartalnik jak i seria książkowa ukazują się nieprzerwanie do dzisiaj, przy czym na rynku wydawniczym w dalszym ciągu praktycznie nie mają konkurencji. O ile istnieje bardzo wiele czasopism zajmujących się problemami rolnictwa (wydają je uczelnie rolnicze oraz instytuty resortowe), to problemy wsi traktowane z interdyscyplinarnej perspektywy poza IRWiR PAN rzadko tylko są podejmowane.
Publikacje książkowe Instytutu od lat wskazywane są jako najważniejsze materiały wykorzystywane w Ośrodkach Doradztwa Rolniczego. W szeregu uczelni rolniczych, ekonomicznych i socjologicznych wykorzystuje się je jako obowiązkową lekturę dla studentów. Ponadto wiele pozycji wykorzystywanych jest przez różne instytucje, w tym centralne organy administracji państwowej. W szczególności do Instytutu dochodzą głosy o przydatności publikowanych wyników badań z Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Ministerstwa Pracy i Spraw Socjalnych, Ministerstwa Edukacji, Komisji Sejmowych i Senackich oraz z Urzędów Marszałkowskich.
Pierwsza połowa lat dziewięćdziesiątych była okresem szczególnie trudnym dla Instytutu. Poza kłopotami finansowymi, które wówczas dotknęły bardzo wiele placówek badawczych, ujawnił się kryzys kadrowy spowodowany tym, że szereg pracowników przeszło do pracy w zmieniającej się administracji państwowej. Instytut utracił w stosunkowo krótkim czasie ważnych dla prowadzonych prac naukowców. Odszedł wówczas do pracy w sejmie prof. Mikołaj Kozakiewicz, marszałek sejmu kontraktowego, prof. Mirosław Pietrewicz został wicepremierem, szefem Komisji Planowania, prof. Katarzyna Duczkowska-Małysz odeszła do Kancelarii Prezydenta, szereg innych osób znalazło pracę w Biurze Senatu, Urzędzie Ministra do Spraw Warunków Życia na Wsi itp. W okresie tym Instytut stał się placówką o wyraźnie zarysowanej roli – eksperckim zapleczem podejmowanych decyzji z zakresu polityki społecznej i gospodarczej dotyczącej wsi.
Instytut za sprawą swoich pracowników bierze udział w pracach komitetów sterujących i monitorujących programy Unii Europejskiej, uczestniczy w wielu ciałach doradczych przy centralnych organach władzy, a także przygotowuje na ich użytek ekspertyzy i opinie.
Poza tzw. działalnością statutową pracownicy Instytutu wykazują dużą aktywność w zakresie formułowania problemów badawczych i zdobywania środków na ich realizację. Dość powiedzieć, że w ostatnim okresie na jedenaście zgłoszonych wniosków w konkursach MNiSW aż dziesięć uzyskało finansowanie. Pracownicy Instytutu uczestniczyli także w kilku programach badawczych Komisji Europejskiej oraz w pracach nad oficjalnymi ocenami średniookresowymi i końcowymi programów Unii Europejskiej w Polsce.
Instytut jest placówką małą, nie wszystkie, nawet najważniejsze kwestie rozwoju obszarów wiejskich, są w nim obecnie podejmowane. Wybór tego, czym pracownicy IRWiR się aktualnie zajmują jest wynikiem kompromisu dokonującego się na kilku płaszczyznach. Najważniejsza z nich to proporcja między badaniami podstawowymi i takimi, które wynikają z bieżących potrzeb lub oceny, że w bliskiej perspektywie potrzeby takie się pojawią. Drugie kryterium, według którego poszukuje się kompromisu, to kwestia finansowa; na pewne tematy w ocenie Instytutu łatwiej będzie zdobyć finansowanie np. grantowe, na inne, nie mniej ważne – trudniej, jeszcze inne są w ocenie IRWiR tak ważne, że trzeba je włączyć w tzw. finansowanie statutowe. I wreszcie brana jest pod uwagę przy wyborze aktualnie podejmowanych kwestii sprawa rozwoju kadry, zdobywania przez nią kolejnych stopni naukowych, a także zainteresowania pracowników.
W stosunku do wczesnego okresu historii Instytutu problematyka podejmowanych badań ulegała ewolucji. Wyznaczały ją zmiany dokonujące się w kraju. Nowymi przedmiotami badań jest znaczenie dla rozwoju polskiej wsi Wspólnej Polityki Rolnej i jej ewolucja, oraz problemy związane z procesami globalizacji, samorządność lokalna, problemy powstające na styku rozwoju gospodarczego i środowiska naturalnego. Istnieją jednak również pola badawcze stale obecne w zasięgu zainteresowań naszych badań, należą do nich między innymi przemiany rodzinnej gospodarki chłopskiej w kierunku profesjonalnego konkurencyjnego gospodarstwa rynkowego, przezwyciężanie problemów wynikających z rozdrobnienia rolnictwa, kwestie demograficzne, problemy zatrudnienia i kształtowania się wielofunkcyjnego modelu wsi.
Kończąc muszę jeszcze wspomnieć o współpracy z zagranicznymi placówkami naukowymi. Utrzymujemy współpracę z wieloma placówkami europejskimi, z niektórymi z nich, np. z Francją, jest ona długotrwała, a jej wynikiem jest kilka projektów i publikacji książkowych. Poza Europą najszybciej rozwija się współpraca z Australią i z Chinami. Instytut od trzech lat prowadzi wspólnie z największym australijskim uniwersytetem letnią szkołę w zakresu modelowania ekonomicznego. Na tydzień w okresie wakacji zjeżdża z całego niemal świata kilkunastu przedstawicieli świata nauki, biznesu, pracowników agencji rządowych, ministerstw, Komisji Europejskiej itp. Za sukces można przyjąć fakt, że liczba uczestników tych spotkań wzrasta. Organizujemy także cykliczne wspólne konferencje z Instytutem Rozwoju Wsi Chińskiej Akademii Nauk Społecznych. Ostania z nich odbyła się we wrześniu. Wywołują one spore zainteresowanie również za granicą, we wrześniowej udział wzięli również naukowcy z Rumunii i z Węgier, a chęć uczestniczenia w następnej, przewidzianej za dwa lata, zapowiedzieli także przedstawiciele Akademii Nauk Społecznych Wietnamu.

 

Informacja o przyznaniu odznaczeń pracownikom IRWiR PAN na stronie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej

link: http://www.prezydent.pl/aktualnosci/ordery-i-odznaczenia/art,1031,odznaczenia-panstwowe-dla-pracownikow-instytutu-wsi-i-rolnictwa-pan.html

 

Wystąpienia uczestników Jubileuszu:

Wystąpienie prof. dr hab. Marka Kłodzińskiego

Wystąpienie prof. dr hab. Marii Halamskiej

 

Listy gratulacyjne odczytane podczas uroczystości

 

Galeria zdjęć

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Powrót