Link do strony projektu

Celem projektu jest analiza sytuacji młodego pokolenia w krajach o komunistycznej przeszłości. Punktem wyjścia określającym nasze myślenie jest teza o młodzieży jako ważnym czynniku zmiany, w którym tkwi naturalny potencjał innowacyjny, ważny zwłaszcza wtedy, gdy przed społeczeństwem stoją historyczne wyzwania głębokich, gruntownych reform. Teza ta - wielokrotnie weryfikowana w odniesieniu do zachodnich krajów - wydaje się obiecująca w odniesieniu do społeczeństw postkomunistycznych.Społeczeństwa te, doświadczając głębokiej społecznej traumy, odchodzą od dawnych rozwiązań ustrojowych, w mniejszym lub większym stopniu imitując zachodnie wzory. Dzieje się to w czasie, gdy wzory te ulegają wyczerpaniu, a potrzeba alternatywy jest coraz wyraźniej odczuwana. Jednocześnie wchodzenie krajów postkomunistycznych na nową ścieżkę rozwoju odbywa się w starciu z dwoma innymi potężnymi siłami - procesami globalizacji i lokalną specyfiką, na którą składa się historia, tardycja i niedawna komunistyczna przeszłość. W jakim kierunku mogą zmierzać zmiany w tych krajach jeśli wskaźnikowe miałyby tu być pokłady innowacyjności młodego pokolenia, określane z jednej strony przez kompetencje, dążenia,  aspiracje życiowe, z drugiej zaś przez warunki i realne możliwości? Jakkolwiek istnieje wiele sposobów, na podstawie których można orzekać o społecznej zmianie, to młodzież czy - bardziej ogólnie - ludzie młodzi wydają się bardzo dobrym punktem obserwacyjnym. Jej usytuowanie w społeczeństwie i w cyklu życia sprawia, że uważana jest ona za czuły detektor nowych prądów i system wczesnego ostrzegania. Zakładamy, że na skutek procesów globalizacji młodzież żyjąca w  tych krajach wystawiona jest na działanie podobnych ofert i wzorów, jakie adresowane są współcześnie do ogółu młodzieży, a procesy transformacji systemowej znacząco pobudzają jej oczekiwania i aspiracje życiowe, stając się zarówno źródłem zmian, jak i problemów. Pozwala to zakładać, że presja młodości na system będzie generalnie narastać, choć będzie różna w różnych krajach.

Tak sformułowany cel badań chcemy osiągnąć poprzez zaangażowanie zespołów badawczych z ośmiu krajów. Sześć spośród nich reprezentuje Europę (są to Polska, Węgry, Bułgaria, Łotwa, Rosja i Niemcy - landy wschodnie), dwa Azję (Chiny i Wietnam). Pomysł projektu zrodził się po tym jak ukazał się polski raport o młodym pokoleniu („Młodzi 2011"). Wersja anglojęzyczna raportu spotkała się z zainteresowaniem badaczy z innych krajów, tworząc grunt do współpracy. Do projektu przygotowywałam się od roku nawiązując kontakt z różnymi ośrodkami naukowymi. Chcemy przygotować rzetelne diagnozy sytuacji i roli młodzieży w przemianach ustrojowych w obszarze krajów postkomunistycznych w oparciu o istniejące zasoby danych. Są to badania empiryczne, dane statystyczne pochodzące ze statystyk międzynarodowych i krajowych, społecznych i akademickich surveyów, raporty, publikacje naukowe, portale internetowe. Nowe badania wprowadzamy tylko o tyle, o ile są one niezbędne dla dopełnienia zaplecza empirycznego. Generalnie podstawą naszego warsztatu jest klasyczny desk research, niezbędny w każdym badaniu, zwłaszcza jednak w rozpoznaniu tak zróżnicowanego obszaru badawczego, jaki chcemy objąć analizą. Zakładamy przygotowanie reportów krajowych i raportu końcowego - porównawczego studium sytuacji młodego pokolenia w krajach postkomunistycznych. W ramach projektu powstaną publikacje i referaty z myślą o odbiorcy międzynarodowym. Projekt niniejszy traktujemy jako pierwszy i niezbędny krok w drodze do dalszej współpracy (badania porównawczego opartego na wspólnej metodologii).

Obszar zainteresowań, jaki sobie wytyczyliśmy, obejmuje kraje, w których nauki społeczne nie były intensywnie rozwijane i wiele intersujących zjawisk nie zostało wcześniej opisanych. Dziś w krajach tych i w całym tzw "drugim świecie" zachodzą zmiany o zdecydowanie bezprecedensowym charakterze. Mamy okazję przetestować kilka hipotez. Ich odniesienie do krajów postkomunistycznych może dać ciekawe rezultaty. Jest to przede wszystkim hipoteza mówiąca o innowacyjnym potencjale młodzieży, hipoteza demograficzna (o presji młodości na zmiany, gdy młodzi są w liczebnej przewadze), hipoteza socjalizacyjna (o młodzieży, która rozlicza system, gdy ten nie dotrzymuje zobowiązań), hipoteza socjalizacji pod własnym nadzorem (której konsekwencje w dobie internetu powinny naruszyć ciągłość i odrębność kulturową nawet w krajach dotąd izolowanych). Socjologowie młodzieży przez ostatnich kilka dekad koncentrowali się na opisie indywidualnych strategii czy stylów życia młodzieży, rzadziej na ukazywaniu jej historycznej roli. Nasz projekt zwraca się zasadniczo ku tej drugiej perspektywie. Dziś wydaje się ona nie tylko bardziej poznawczo obiecująca w wyjaśnianiu rzeczywistości, lecz również w antycypowaniu społecznych i politycznych problemów.