METODOLOGIA NAUK SPOŁECZNYCH

 

dr hab. Izabella Bukraba-Rylska, prof. UW

 

 

Wykład: 15 godz., dla I roku socjologii, studiów zaocznych

 

Cel zajęć:

 

Zapoznanie studentów z podstawowymi pojęciami i dylematami metodologicznymi w naukach społecznych (zwłaszcza w socjologii i antropologii kulturowej). Przedstawienie najważniejszych metod, podejść badawczych, technik i narzędzi stosowanych w socjologii i antropologii kulturowej. Zarysowanie głównych kwestii etycznych w naukach społecznych (obiektywizm, wartościowanie, etos nauki i uczonego, odpowiedzialność, cel socjologii – inżynieria społeczna czy samowiedza społeczeństwa).

 

Program kolejnych zajęć:

 

1.

Metoda i metodologia

{definicje pojęć, działy metodologii}

 

2.

Natura rzeczywistości społecznej

{dylematy: nominalizm – realizm, holizm – indywidualizm}

 

3.

Redukcjonizm

{wnioskowanie międzypoziomowe; błąd indywidualizmu i błąd ekologizmu}

 

4.

Pozytywizm i antypozytywizm

{naturalizm, antynaturalizm, scjentyzm, dwa paradygmaty socjologii – empirycystyczny i humanistyczny}

 

5.

Rozumienie

{rodzaje rozumienia: psychologiczne i hermeneutyczne; Dilthey i Max Weber}

 

6.

Wyjaśnianie

{rodzaje wyjaśniania: genetyczne, strukturalne, funkcjonalne}

 

7.

Wzory, modele, typy idealne

{narzędzia badawcze w naukach społecznych i ich egzemplifikacje}

 

8.

Obiektywizm, wartościowanie, wolność od wartości

{Durkheim, Weber, Rickert}

 

9.

Problemy etyczne w socjologii

{kwestie metodologiczne jako problemy etyczne; cele i funkcje nauk społecznych, odpowiedzialność uczonego}

 

10.

Podstawowe metody badawcze

{analiza materiałów zastanych, obserwacja, wywiad, metody projekcyjne, eksperyment}

 

11.

Metoda monograficzna i jej zastosowania

{założenia, stosowane narzędzia, przykłady zastosowań}

 

12.

Metoda dokumentów osobistych

{tzw. metoda polska, założenia, kontrowersje, najważniejsze osiągnięcia}

 

13.

Analiza treści

{analiza treści a analiza zawartości; założenia, podejścia, przykłady zastosowań}

 

14.

Rzeczywistość społeczna a możliwości jej badania

{poszukiwanie ładu, sensu, zależności przyczynowych a przekonanie o braku spójności i chaosie świata ludzkiego}

 

15.

Podsumowanie cyklu wykładów

{przypomnienie najważniejszych problemów dyscypliny – powtórzenie materiału przed egzaminem}

 

Literatura przedmiotu:

 

-         Amsterdamski S., Między doświadczeniem a metafizyką. Warszawa 1973.

 

-         Amsterdamski Stefan, Tertium non datur? Szkice i polemiki, wyd. Wydawnictwo Naukowe PWN Sp. z o. o.. Warszawa 1994.

 

-         Durkheim Emile, Zasady metody socjologicznej, wyd. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1968.

 

-         Feyerabend P. K., Jak być dobrym empirystą? Warszawa 1979.

 

-         Kapralski Sławomir, Wartości a poznanie socjologiczne, wyd. Zakład Wydawniczy „NOMOS”, Kraków 1995.

 

-         Krasnodębski, Z. Rozumienie ludzkiego zachowania. Rozdz. 1, 2 i 9. Warszawa 1986.

 

-         Kuhn T. S., Struktura rewolucji naukowych. Warszawa 1968.

 

-         Lutyński Jan, Nauka i polskie problemy. Komentarz socjologa, wyd. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1990.

 

-         Mayntz R., Holm K., Hubner P., Wprowadzenie do metod socjologii empirycznej. Warszawa 1985.

 

-         Mokrzycki E., Filozofia nauki a socjologia. Warszawa 1980.

 

-         Mokrzycki Edmund, Założenia socjologii humanistycznej, wyd. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1971.

 

-         Nagel S. Struktura nauki. Warszawa 1970.

 

-         Neyman-Mascarou, E. Socjolog i maski. /w:/ O społeczeństwie i teorii socjologicznej. Księga poświęcona pamięci Stanisława Ossowskiego. /red.:/ E. Mokrzycki, Warszawa 1985.

 

-         Nowak Stefan, Metodologia badań socjologicznych. Zagadnienia ogólne, wyd. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1970.

 

-         Nowak S., red., Metody badań socjologicznych. Warszawa 1965.

 

-         Nowak, S. Obserwacja i rozumienie ludzkich zachowań a problemy budowy teorii. /w:/ tegoż, Studia z metodologii nauk społecznych. Warszawa 1965.

 

-         Olechnicki K., Załęcki P., Słownik socjologiczny. Toruń 1997.

 

-         Szacki, J. Obiektywizm i subiektywizm w socjologii. /w:/ tegoż, Dylematy historiografii idei oraz inne szkice i studia. Warszawa 1991.

 

-         J. Szacki, O tzw. historyzmie w naukach społecznych; E. Mokrzycki, Podstawowe założenia socjologii humanistycznej /w:/ Nowak Stefan /red. pr. zb./, Metodologiczne problemy teorii socjologicznych, wyd. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1971..

 

-         Sztompka Piotr, Teoria i wyjaśnienie. Z metodologicznych problemów socjologii, wyd. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1973.. (część I, ss. 9-29).

 

-         Watkins J. N., Wyjaśnianie historii w naukach społecznych. /w:/ P. Sztompka, red., Metodologiczne podstawy socjologii. Kraków 1980.

 

-         Weber, M. „Obiektywność” poznania w naukach społecznych. /w:/ Problemy socjologii wiedzy. Warszawa 1985. (ss. 45-56).

 

-         Weber, M. Sens „wolnej od wartościowań” socjologii i ekonomii. /w:/ jw. (ss. 101-122)

 

-         Ziółkowski M., Znaczenie, interakcja, rozumienie. Warszawa 1981. (rozdz. I i V).

 

-         Znamierowski, Cz. Prolegomena do nauki o państwie. Rozdz. XVII - Redukcja indywidualizująca.

 

Forma zaliczenia:

 

Egzamin w formie testu.

 

Uwagi dodatkowe:

 

Studenci mogą korzystać z literatury nagranej na dyskach CD znajdujących się w Bibliotece. Można je wypożyczać w celu przeglądania, przegrania lub wydruku, jednak z przeznaczeniem tylko do wykorzystania do zajęć których dotyczą (wyłącznie dla celów edukacyjnych).

 

 

Powrót do: Dydaktyka doc. dr hab. Izabelli Bukraby-Rylskiej

Opracowała: I. Bukraba-Rylska