PROCESY CYWILIZACYJNE: PROGNOZA, DIAGNOZA, ANTYCYPACJA
dr hab. Izabella Bukraba-Rylska, prof. UW
Konwersatorium: 30 godz., dla III roku, semestr zimowy, środy, godz. 18.00-20.00, sala 204A w Instytucie Socjologii UW (ul. Karowa 18)
Cel zajęć: Omówienie głównych zjawisk dzisiejszej cywilizacji prezentowanych zarówno przez autorów dawniejszych (prognozy - Tocqueville, Simmel) jak i współczesnych (diagnozy - Elias, Ritzer). Próba wskazania konsekwencji aktualnych trendów (antycypacje - Huntington, Sade). Problemy szczegółowe: kryzys kultury, tożsamość, podmiotowość, indywidualizm, pamięć tradycji, dialog w kulturze, technopol, "skok deformalizacyjny", demokracja jako despotyzm, własność czyli "mieć to być", cielesność a teleobecność, makdonaldyzacja. globalizacja, zderzenie cywilizacji.
Program kolejnych zajęć:
1.	Zajęcia organizacyjne {program zajęć, literatura, omówienie charakteru zajęć, sposobu ich prowadzenia i formy zaliczeń, wyznaczenie referentów kolejnych lektur}
2.	E. Husserl, Kryzys europejskiego człowieczeństwa a filozofia, wyd. Biblioteka ALETHEIA, Warszawa 1993. (ss. 11-51) M. Weber, Etyka protestancka a duch kapitalizmu. Lublin 1994. (ss. 1-17) W. Burszta, Dlaczego kościotrup nie wstaje. Warszawa 1999. rozdz. III - Dlaczego kościotrup nie wstaje? O wirtualizacji kultury (ss. 65-86) {kultura europejska: cielesność czy duchowość, teleobecność jako konsekwencja odcieleśnienia, europocentryzm, racjonalizm, zbłąkany racjonalizm}
3.	S. P. Huntington, Zderzenie cywilizacji. Warszawa 1998. rozdz. Nowa epoka w polityce światowej (ss. 12-22), rozdz. Zachód, cywilizacje i cywilizacja (462-497). B. R. Barber, Dżihad kontra McŚwiat. Warszawa 1997. rozdz. Dżihad kontra McŚwiat czy dżihad poprzez McŚwiat (ss. 193-211), rozdz. Dżihad właściwy: islam i fundamentalizm (ss. 260-275) {cywilizacje jako kultury, współczesny konflikt: wojny o tożsamość, wielokulturowość czy uniwersalizm Zachodu, związki globalizmu i fundamentalizmu}
4.	M. Horkheimer, T. W. Adorno, Dialektyka oświecenia. Warszawa 1994. rozdz. Odyseusz albo mit oświecenia. (ss. 60-97) F. Nietzsche, Z genealogii moralności. Warszawa 1904 - reprint, (ss. 57-109) P. Klossowski, Nietzsche i błędne koło. Warszawa 1996. (ss. 78-103) {popędy - opanowanie popędów, fizjologia - myślenie, cielesność i popędy jako wnętrze człowieka - świadomość jako aspekt zewnętrzny}
5.	Ch. Taylor, Źródła podmiotowości. Warszawa 2001. rozdz. Nieuniknione ramy pojęciowe (ss.10-48), rozdz. Platoński ideał panowania nad sobą (ss. 219-239) Św. Augustyn, Państwo Boże. Kęty 1998. Księga XIV, od rozdz. XVI - Jak zła jest żądza (libido) do rozdz. Jakie jest państwo ziemskie a jakie niebieskie? (ss.533-547) {podmiotowość człowieka efektem opanowania namiętności przez rozum, wola narzędziem kierowania przez człowieka własnym ciałem i jego członkami - ale nie wszystkimi (!) - skutek grzechu Adama i Ewy}
6.	A. F. von Hayek, Indywidualizm i porządek ekonomiczny. Kraków 1998. rozdz. Indywidualizm prawdziwy i fałszywy. (ss. 7-41) A. MacIntyre, Dziedzictwo cnoty. Warszawa 1996. rozdz. XV - Cnota, tradycja, jedność życia ludzkiego (ss. 365-401) {indywidualizm kolektywny (w rozumieniu Tocqueville'a) - brytyjski, "antyracjonalistyczny" i indywidualizm "kartezjański", francuski, tożsamość jako efekt zakorzenienia we wspólnocie}
7.	R. Pipes, Własność i wolność, wyd. Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA., Warszawa 2000. rozdz. Definicje (ss. 15-17), rozdz. Niepokojące perspektywy (ss. 417-432) G. Simmel, Filozofia pieniądza, wyd. Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 1997.. rozdz. Posiadanie jako czyn (ss. 277-328) {rodzaje przedmiotów posiadanych a rodzaje osobowości, czyli "mieć" równa się "być", związki prawa do własności z prawem do wolności, współczesne ograniczenia własności (wolności - ?) przez dobro publiczne, wspólne}
8.	N. Elias, Rozważania o Niemcach, wyd. Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1996. wstęp: J. Kocka, Norbert Elias jako historyk. (ss. 7-20), rozdz. Cywilizacja a deformalizacja. (ss. 49-77), rozdz. Rozmyślania o Republice Federalnej Niemiec (ss. 107-124) A. Smith, Teoria uczuć moralnych. Warszawa 1989. rozdz. I - O znaczeniu tego, co właściwe (ss. 5-33) {standardy zachowań a niepewność co do statusu społecznego, deformalizacja - wewnętrzna presja - poczucie tożsamości, opanowanie i okazywanie uczuć a oddźwięk społeczny, cnoty "miłe" i "chwalebne"}
9.	J. Łotman, Rosja i znaki. Gdańsk 1999. rozdz. Sztuka życia (ss. 205-238), rozdz. Dekabrysta w życiu codziennym (ss. 379-445) E. Goffman, Człowiek w teatrze życia codziennego. Warszawa 1981. rozdz. I - Występy (ss. 54-122) M. Bachtin, Problemy literatury i estetyki, wyd. Czytelnik, Warszawa 1982.. rozdz. Słowo w powieści (ss. 82-131) {zachowania zorientowane na Kulturę, nie na Naturę, życie inscenizowane, upozowane a odgrywanie roli społecznej, "słowa mające zapach" jako nośniki społecznie znaczących światopoglądów}
10.	Z. Bauman, Wieloznaczność nowoczesna, nowoczesność wieloznaczna. Warszawa 1995. rozdz. Wieloznaczność jako skandal (ss. 34-78) M. Foucault, Nadzorować i karać. Narodziny więzienia, wyd. ALETHEIA - SPACJA, Warszawa 1993.. rozdz. Podatne ciała (ss. 161-203) {sztuczny ład i racjonalne utopie jako podstawa nowożytnego państwa "ogrodniczego", socjalizowanie obywateli przez tresurę ciała}
11.	G. Ritzer, Makdonaldyzacja społeczeństwa, wyd. Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA., Warszawa 1997.. rozdz. 1. - Wprowadzenie do makdonaldyzacji (ss. 16-45), rozdz. 2. - Makdonaldyzacja i jej poprzedniki (ss. 46-73) H. Arendt, Kondycja ludzka. Warszawa 2000. rozdz. Praca (ss. 87-149) N. Postman, Technopol, wyd. PIW Warszawa 1995. Triumf techniki nad kulturą. Warszawa 1995. rozdz. Od technokracji do technopolu (ss. 52-69) {makdonaldyzacja jako zwieńczenie ideału racjonalizacji w kulturze Zachodu, "wytwarzanie" zdegradowane do "pracy", od dóbr "użytkowych" do "konsumpcyjnych", konsekwencje społeczne}
12.	J. Rifkin, Koniec pracy. Schyłek siły roboczej na świecie i początek ery postrynkowej. Wrocław 2001. Wstęp (ss. 11-14), rozdz. 1. - Koniec pracy (ss. 17-30), rozdz. 13. - Los narodów (ss. 253-265), rozdz. 16. - Nowa umowa społeczna (ss. 298-310) B. Barber, Dżihad kontra McŚwiat. Warszawa 1997. Przedmowa (ss. 5-28), rozdz. Dziki kapitalizm a demokracja (ss. 302-315), rozdz. Zapewnienie globalnej demokracji w świecie McŚwiata (ss. 343-384) {praca jako podstawa relacji społecznych, zmierzch kolejnych sektorów gospodarki, ku społeczeństwu opartemu na ...?, czy wolny rynek równa się wolne, demokratyczne społeczeństwo}
13.	H. P. Martin, H. Schuman, Pułapka globalizacji. Wrocław 1999. rozdz. Społeczeństwo formuły 20:80 (ss. 5-17), rozdz. Koniec zagubienia (ss. 271-286) Z. Bauman, Zbędni, niechciani, odtrąceni - czyli o biednych w zamożnym świecie. "Kultura i Społeczeństwo" 2/1998. {społeczeństwo "jednej piątej", konsumenci "ułomni", zanik państwa, o potrzebie prymatu polityki nad ekonomią}
14.	A. de Tocqueville, O demokracji w Ameryce. Kraków 1996. tom I. cz. II, rozdział VII. O wszechwładzy większości w Stanach Zjednoczonych oraz o jej skutkach (ss. 252-266) Cz. Miłosz, Zniewolony umysł. Kraków 1989. rozdz. Ketman (ss. 68-94) A. Walicki, Zniewolony umysł po latach. Warszawa 1993. rozdz. "Zniewolony umysł" po latach (ss. 309-383) {o ogólnospołecznej potrzebie mimikry, czyli o przymusie myślenia "poprawnego politycznie", dialektyka równości i wolności}
15.	D. A. F. de Sade, Pisma polityczne. wyd. Wydawnictwo SPACJA, Warszawa 1997. art. Francuzi, jeszcze jeden wysiłek, jeżeli chcecie stać się republikanami, (ss. 199-240) Ch. Taylor, Żródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej, wyd. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001 rozdz. Radykalne Oświecenie (ss. 596-653) E. Hałas, Symbole w interakcji. Warszawa 2001. rozdz. Afektywne społeczeństwo: sentymenty i interakcje symboliczne (ss. 77-109) {namiętności jako podstawa ładu społecznego, energia prawem natury, od przeracjonalizowanej i przesocjalizowanej koncepcji człowieka do koncepcji emocjonalnej, "sentymentalnej" - A. Smith}
Forma zaliczenia: Wymagane spełnienie poniższych warunków: - obecność na zajęciach, - przygotowanie referatu z lektur, - napisanie rozprawki.

Powrót do: Sylwetka pracownika

Opracowała: I. Bukraba-Rylska