Nauka

Strona główna / Nauka / Lokalne inicjatywy pozarządowe w przemianach strukturalnych obszarów wiejskich

Lokalne inicjatywy pozarządowe w przemianach strukturalnych obszarów wiejskich

Kierownik projektu: Dr Ryszard Kamiński
Okres realizacji: 15.11.2004-14.03.2008
Nr 1 H02C 069 27


Syntetyczny opis uzyskanych wyników:

Zasadniczym celem projektu badawczego było dokonanie analizy skuteczności oddziaływania wiejskich organizacji pozarządowych i inicjatyw lokalnych oraz ocena ich wpływu na zmianę społeczno – gospodarczej struktury wsi. Bezpośrednią inspiracją badań, były rozbieżne opinie dotyczące stanu organizacji pozarządowych i kapitału społecznego polskiej wsi. W omówieniach sytuacji Polski po przemianach 1989 roku wieś często wskazywana jest jako miejsce o słabszym poziomie organizacji mieszkańców i kapitału społecznego. Z drugiej strony w wielu opracowaniach podkreśla się bogate tradycje organizacji społecznych na wsi zasadzające się na innym niż w mieście nieanonoimowym typie wspólnoty oraz bliskich więziach pomiędzy poszczególnymi jej członkami.
Z przeprowadzonych badań wynika, że nowe organizacje i inicjatywy wiejskie mają charakter  bardziej komplementarny niż konkurencyjny do istniejących wcześniej.  W najlepszych i najbardziej pożądanych dla naśladownictwa przykładach, członkowie „starych organizacji” przyłączają się do nowych stowarzyszeń i następuje swoisty podział ról. Stowarzyszenia wiejskie pozyskują środki i są inicjatorami nowych projektów, tradycyjne organizacje, kobiety wiejskie, strażacy zajmują się bezpośrednią organizacją pewnych przedsięwzięć kulturalnych czy sportowych. Wiele tradycyjnych wiejskich organizacji zlokalizowanych jest w Polsce wschodniej i południowej, natomiast na ziemiach zachodnich i północnych łatwiej i częściej powstają nowe formy, gdyż brakowało tam tradycyjnych więzi, a tworzone w czasach „peerelu” substytuty tradycyjnych organizacji najczęściej nie przetrwały próby czasu. Nowe formy organizacyjne są więc dzisiaj atrakcyjną alternatywą dla tych wspólnot i wbrew obawom wielu należy je uznać jako autentyczny przejaw oddolnej samoorganizacji, wynikającej z uświadomionych potrzeb lokalnych społeczności.
Nowe organizacje pozarządowe najczęściej nie są tworzone w opozycji do już istniejących tradycyjnych, „starych”, chociaż nieco inni ludzie je tworzą. Powstające stowarzyszenia i im podobne podmioty, są raczej nową formą organizacyjną powstałą głownie dla pozyskiwania środków zewnętrznych. Tak rozumieją sens ich istnienia liderzy i działacze, takie oczekiwania wobec organizacji mają mieszkańcy. Stowarzyszenia i fundacje za swoje największe sukcesy uznają pozyskanie funduszy i odwrotnie - brak skuteczności w tym zakresie uważany jest za niepowodzenie. Mieszkańcy podchodzą do tego niezwykle pragmatycznie i utylitarnie. Racją istnienia organizacji pozarządowych nowego typu na wsi jest ich zdolność pozyskiwania środków z zewnątrz.  Jakkolwiek poziom wzajemnego zaufania i gotowość do współpracy pozostaje na wsi większa niż w mieście, jednak najlepsi rolnicy skupili się na inwestycjach we własne gospodarstwa i nie za bardzo angażują się szczególnie w nowe rodzaje inicjatyw. Również nowe wiejskie stowarzyszenia w swoich działaniach i przyszłych zamierzeniach nie uwzględniają rolników jako odrębnej grupy mieszkańców.
Programy zewnętrznego wsparcia dla lokalnych inicjatyw winny być organizowane z niezwykłą starannością, bowiem jak pokazuje przykład grup producenckich rolników, ani wielkie środki unijne, ani zmasowana akcja uświadamiająca nie są wystarczające, bo niewiele można zdziałać bez kluczowego dla współpracy wzajemnego zaufania. „Huraoptymizm” związany z programami odnowy wsi, a ostatnio z programem LEADER, należy akceptować o tyle, że zasady tych programów i ich sukcesy w krajach Unii Europejskiej zasadzają się na szacunku dla tradycyjnych organizacji i wspieraniu oddolnych inicjatyw mieszkańców. To jednak zaledwie dobry prognostyk i szansa na pozytywne zmiany. Wszechobecna w programach unijnych biurokracja i technokratyczne podejście, musi być traktowana jako poważne zagrożenie dla nadziei jakie pokładają mieszkańcy wsi w nowych stowarzyszeniach, które tworzą aby pozyskać zewnętrzne wsparcie finansowe.

W ramach grantu okazała się pozycja autorstwa Ryszarda Kamińskiego: Aktywność społeczności wiejskich. Lokalne inicjatywy organizacji pozarządowych. Warszawa 2008

Powrót