Marek Kłodziński

Aktywizacja społeczno-gospodarcza gmin wiejskich i małych miast (Stimulation of Socio-Economic Activity of Rural Communes and Small Towns) Warszawa: 2006, 268 s., tab. Wydawca: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk ISBN 83-89900-13-0

Z WPROWADZENIA
Rozwój terenów wiejskich staje się obecnie kluczowym problemem, dotyczy bowiem 93% obszaru Polski i prawie 14,8 milionów osób tam mieszkających, co stanowi 38,3% ogółu ludności kraju. Ponad 40% rodzin mieszkających na wsi nie posiada ziemi, a ponad 50% ludności wiejskiej nie utrzymuje się z rolnictwa. Również w Unii Europejskiej (po przyjęciu nowych członków) obszary wiejskie stanowią około 90-92% powierzchni, w zależności od tego, jaką definicję, z wielu istniejących, obszaru wiejskiego przyjmiemy. Istnieją oczywiście duże różnice miedzy nowo przyjętą "10" krajów i starą "15". Na przykład: rolnictwo jest miejscem pracy wśród starych członków dla 4% osób zawodowo czynnych, a wśród nowych członków - średnio ponad 12%. Odpowiednio - w dawnej "15" na wsi zamieszkuje 19% ludności, a w nowych krajach 37%. Odsetek ludności żyjącej na obszarach wiejskich jest ogromnie zróżnicowany także w krajach starej UE; np. w Finlandii na wsi mieszka połowa obywateli, a w Belgii zaledwie 5%.
Najistotniejszą skalą zróżnicowania jest jednak ta dotycząca rozwoju społeczno-gospodarczego. Rysuje się ona między regionami wiejskimi peryferyjnymi, położonymi z dala od dużych aglomeracji miejskich a obszarami wiejskimi w ich bezpośrednim sąsiedztwie. Podstawowym dylematem dotyczącym rozwoju obszarów wiejskich w Polsce jest ich obecne opóźnienie cywilizacyjne w stosunku do analogicznych obszarów w wielu krajach Unii Europejskiej. Dobrą miarą problemów obszarów wiejskich w Polsce - w porównaniu z krajami rozwiniętymi UE - jest procent zatrudnionych w rolnictwie zasobów siły roboczej, który w Polsce wynosi 16-17%.

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Rozdział 1. Strategia rozwoju. Podstawowe narzędzie zarządzania gminą

1.1. Zalety posiadania strategii gminnej

1.2. Co to jest planowanie strategiczne

1.3. Etapy tworzenia strategii

1.4. Uspołecznienie strategii

1.5. Rola instytucji lokalnych w realizacji strategii

1.6. Metoda tworzenia strategii gminy Malechowo

1.7. Uwagi końcowe

Rozdział 2. Kapitał ludzki, społeczny i kulturowy polskiej wsi

2.1. Kapitał społeczny a organizacje pozarządowe i społeczeństwo obywatelskie

2.2. Kapitał ludzki polskiej wsi

2.2.1. Sytuacja zdrowotna

2.3. Kapitał kulturowy polskiej wsi

2.4. Uwagi końcowe

Rozdział 3. Rozwój przedsiębiorczości wiejskiej

3.1. Pojęcie przedsiębiorczości

3.2. Małe firmy wiejskie podstawą rozwoju lokalnej gospodarki

3.3. Rola władz lokalnych w rozwoju przedsiębiorczości

3.4. Fundusze strukturalne a rozwój przedsiębiorczości

3.5. Stan sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce

3.6. Bezrobocie i sposoby jego łagodzenia

3.7. Centra rozwoju gospodarczego na terenach wiejskich

3.8. Uwagi końcowe

Rozdział 4. Turystyka wiejska

4.1. Próba definicji

4.2. Rozwój i znaczenie turystyki w Polsce i na świecie

4.3. Rola, szansę i czynniki rozwoju turystyki wiejskiej

4.4. Walory kulturowe a rozwój turystyki

4.5. Finansowanie turystyki wiejskiej

4.6. Uwagi końcowe

Rozdział 5. Wybrane przykłady aktywnych gmin wiejskich i małych miasteczek

5.1. Gmina Marianowo

5.1.1. Niepubliczna Szkoła Podstawowa

5.2. Gmina Debrzno

5.3. Gmina Karlino

5.4. Gmina Kołbaskowo

5.5. Gmina Ploskinia

5.6. Gmina Kobierzyce

5.7. Gmina Tarnowo Podgórne

5.8. Gmina Bałtów

5.9. Gmina Niepołomice

5.10. Gmina Żelów

5.11. Gmina Gołdap

5.12. Stowarzyszenie gmin Dolina Strugu

5.13. Gmina Gizałki

5.14. Gmina Wola Uhruska

5.15. Gmina Pierzchnica

5.16. Gmina Mszczonów

5.17. Gmina Kalwaria Zebrzydowska

5.18. Gmina Zagnańsk

5.19. Gmina Stryszów

5.20. Uwagi końcowe

Rozdział 6. Programy i instytucje wspierające rozwój obszarów wiejskich w Polsce

6.1. Program Odnowy Wsi formą aktywizacji społeczności wiejskiej

6.1.1. Dotychczasowe doświadczenia Programu Odnowy Wsi

6.1.2. Fazy procesu odnowy wsi

6.1.3. Program Odnowy Wsi w województwie opolskim

6.1.4. Odnowa wsi w powiecie nakielskim

6.1.5. Pomorski Program Odnowy Wsi

6.1.6. Program pilotażowy "Odnowa Wsi Śląskiej"

6.1.7. Wsie tematyczne

6.1.8. Europejska Wspólnota Robocza (ARGE) ds. Rozwoju Terenów Wiejskich i Odnowy Wsi

6.1.9. Uwagi końcowe

6.2. Lubelska Inicjatywa Rozwoju Wsi

6.3. Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich (PAOW)

6.4. Program LEADER

6.5. Program "Działaj Lokalnie"

6.6. Wybrane programy działające w ramach Fundacji "Fundusz Współpracy"

6.6.1. Program Agrolinia

6.6.2. Program Agro-Info

6.6.3. Program Agro-Smak

6.7. Programy wspierające wielofunkcyjny rozwój wsi w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Wsi Polskiej

6.7.1. Program wspierania oświaty wiejskiej

6.7.2. Program finansowania budowy dróg wiejskich

6.7.3. Kredytowanie zbiorowego zaopatrzenia w wodę

6.7.4. Tworzenie gminnych pracowni internetowych

6.7.5. Linie kredytowe dla małej przedsiębiorczości

6.7.6. Fundusz poręczeniowy dla małych i średnich przedsiębiorstw wiejskich

6.7.7. Działania subwencyjne fundacji

6.8. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa i jej najważniejsze programy

6.8.1. Linie kredytowe

6.8.2. Program SAPARD

6.8.3. Sektorowy Program Operacyjny

6.8.4. Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW)

6.8.5. Pozostałe instrumenty pomocowe

6.9. Fundacja Wspomagania Wsi

6.10. Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) - program PHARE

6.11. Fundacja Partnerstwo dla Środowiska - grupy partnerskie

6.12. Forum Aktywizacji Obszarów Wiejskich

6.13. Rola Kościoła w procesie aktywizacji wsi i walki z bezrobociem

6.14. Uwagi końcowe

Uwagi końcowe

Summary