redakcja naukowa Krystyna Szafraniec

Kapitał ludzki i zasoby społeczne wsi. Ludzie - społeczność lokalna - edukacja (Human capital and rural social resources. People - local community - education) Warszawa: 2006, 336 s., tab., rys. Wydawca: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk ISBN 83-89900-11-4 (wyczerpane)

Z Wprowadzenia
Książka ta jest prezentacją badania i wyników badania socjologicznego zrealizowanego w ramach grantu KBN w 2002 roku w sześciu celowo dobranych gminach wiejskich i - porównawczo - dwóch wielkomiejskich. Podjęto w nim pytanie o społeczny, edukacyjny i psychologiczny potencjał polskiej wsi, powszechnie dziś uważany jako ważny, lecz nie najlepiej w naukach społecznych rozpoznany czynnik rozwoju społecznego i powodzenia polskich reform. W badaniu uczestniczyło sześciu autorów, w większości socjologów. Nie ulega wątpliwości, że pomysł na takie badania mógł zaistnieć tylko w środowisku, gdzie myślenie o polskiej wsi w kategoriach ekonomicznych ściera się z myśleniem o niej w kategoriach socjologicznych, kulturowych i psychologicznych. Jako autorzy - wykonawcy tematu - postawiliśmy sobie wiele ważnych, choć niejednokrotnie nad wyraz prostych (podstawowych) pytań. Zebrany w badaniach materiał źródłowy jest wielowątkowy i będzie stanowił podstawę kilku dopełniających się merytorycznie monografii. W niniejszym opracowaniu zaprezentujemy zaledwie cząstki bądź wybrane aspekty interesujących nas zagadnień.

SPIS TREŚCI

Krystyna Szafraniec Wprowadzenie

Krystyna Szafraniec Introduction

ROZDZIAŁ 1. Krystyna Szafraniec Opis projektu i procedury badań

1.1. Ogólna charakterystyka projektu

1.2. Metoda i techniki gromadzenia danych

1.3. Kryteria i metoda doboru gmin do badań

1.4. Sposób doboru próby i realizacja badań terenowych

ROZDZIAŁ 2. Jarosław Domalewski Charakterystyka zbiorowości badanych

2.1. Demograficzne parametry zbiorowości wiejskiej

2.2. Wykształcenie mieszkańców gmin wiejskich

2.3. Struktura społeczno-zawodowa wiejskich respondentów

2.4. Zróżnicowanie gospodarstw rolnych

2.5. Sytuacja materialna i dochodowa wiejskich rodzin

2.6. Opis próbki miejskiej

Podsumowanie

Aneksy

ROZDZIAŁ 3. Barbara Fedyszak-Radziejowska Kapitał społeczny wsi - w poszukiwaniu utraconego zaufania

Wprowadzenie

3.1. Kapitał społeczny w badaniach socjologów. Koncepcje i problemy badawcze

3.2. Krótka charakterystyka badanych gmin

3.3. Zasoby społeczne wsi - więzi, zaufanie i gotowość do współpracy

3.4. Kapitał społeczny - organizacje, stowarzyszenia, aktywność wyborcza mieszkańców wsi

3.5. Elity wiejskie i ich rola w społecznościach lokalnych

3.6. Liderzy i ich organizacje, czyli kapitalizowanie zasobów społecznych wsi

3.6.1. Liderzy i wspólnota lokalna w gminie Białe Błota

3.6.2. Liderzy i wspólnota lokalna w gminie Dywity

3.6.3. Liderzy i wspólnota lokalna w gminie Gizałki

3.6.4. Liderzy i wspólnota lokalna w gminie Otyń

3.6.5. Liderzy i wspólnota lokalna w gminie Kluczewsko

3.6.6. Liderzy i wspólnota lokalna w gminie Płaska

3.7. Społeczeństwo obywatelskie wsi. Sukces czy niepowodzenie?

ROZDZIAŁ 4. Krystyna Szafraniec Zasoby jednostkowe z perspektywy pytania o bezradność i roszczeniowość polskiej wsi

Wprowadzenie

4.1. Zasoby ludzkie wsi - kategoryzacja i opis metod pomiaru

4.1.1. Kategoryzacja

4.1.2. Metody pomiaru i sposób analizy danych

4.2. Zasoby jednostkowej aktywności

4.2.1. Osiągnięcia statusowe jednostki

4.2.2. Potencjał aktywności życiowej

4.3. Charakterystyki mentalne i ich tło społeczne

4.3.1. Optymizm vs. pesymizm mieszkańców wsi

4.3.2. Anomia - poczucie zagubienia vs. normatywna pewność

4.3.3. Autorytaryzm - zróżnicowania w obrębie badanych zbiorowości

4.3.4. Pesymizm - anomia - autorytaryzm: kierunki wzajemnych zależności

4.4. Styl obecności w publicznej sferze życia

4.4.1. Rodzaje zasobów społecznych i metody pomiaru

4.4.2. Zasoby działania społecznego, kapitał obywatelski i kapitał innowacyjny badanych

4.5. Charakterystyki mentalne a aktywność życiowa jednostki

4.6. Charakterystyki mentalne a styl obecności w publicznej sferze życia

Zakończenie

ROZDZIAŁ 5. Sylwia Michalska Między konsumpcją, inwestycją a wyrzeczeniem - orientacje życiowe mieszkańców wsi

Wprowadzenie

5.1. Dążenia życiowe i materialne warunki życia mieszkańców wsi - ciągłość i zmiana

5.2. Orientacje życiowe - zagadnienia terminologiczne

5.3. Dochody i warunki życia badanych mieszkańców gmin wiejskich

5.4. Typy orientacji życiowych i ich społeczne korelaty

Zakończenie

ROZDZIAŁ 6. Beata Pięcek Portret zbiorowy wiejskich przedsiębiorców

Wprowadzenie

6.1. Charakterystyka badanych firm

6.2. Przedsiębiorczość w różnych ujęciach teoretycznych

6.3. Ogólna charakterystyka wiejskich przedsiębiorców - parametry demograficzne i status materialny

6.4. Motywacje gospodarczych działań

6.5. Drogi do własnego biznesu

Uwagi końcowe

ROZDZIAŁ 7. Jarosław Domalewski Reforma edukacji - szkolą wiejska - środowisko lokalne. Wzajemne uwarunkowania i zależności

Wprowadzenie

7.1. Reformy systemu oświaty

7.2. Procedura badania szkolnego - problematyka i kierunki analiz

7.3. Efekty pracy szkoły wiejskiej

7.3.1. Plany i aspiracje edukacyjne wiejskich gimnazjalistów

7.3.2. Kompetencje intelektualne, kulturowe i edukacyjne

7.3.3. Potencjalne typy karier życiowych badanej młodzieży

7.4. Lokalne uwarunkowania efektów pracy szkoły

7.4.1. Uwarunkowania przestrzenno-demograficzne

7.4.2. Uwarunkowania gospodarcze

7.4.3. Uwarunkowania społeczno-kulturowe

Podsumowanie

ROZDZIAŁ 8. Krzysztof Wasielewski Drogi "do" i "od" wiejskiej inteligencji

Wprowadzenie

8.1. Od studenta do inteligenta - młodzież wiejska w uczelniach wyższych w Polsce (rys historyczny)

8.2. Charakterystyka badań własnych

8.3. Studenci wiejscy na UMK w Toruniu - kierunki studiów najbardziej i najmniej "zruralizowane"

8.4. Pochodzenie społeczne i sytuacja materialna studentów ze wsi

8.5. Droga na studia i cele na przyszłość

8.6. Po studiach na wieś - pytanie o rodowód wiejskiej inteligencji

8.7. Ocena zmian na wsi i perspektywy na przyszłość

8.8. Autoportret wiejskiego inteligenta

Podsumowanie