Wydarzenia
ZAPROSZENIE DO PUBLIKACJI
W związku z planowanym wydaniem anglojęzycznego numeru specjalnego kwartalnika „Wieś i rolnictwo" pt. "Wieś bez rolnictwa i rolnictwo bez wsi? Perspektywa nauk społecznych" (nr 4 /2020) zapraszamy do nadsyłania propozycji artykułów.
****
Władysław Grabski, twórca polskiej socjologii wsi oraz założyciel Katedry Agronomii Społecznej w SGGW, stworzył w latach 30. ubiegłego wieku własną definicję wsi jako grupy rodzin związanych z rolnictwem. Pisał on: (...) wieś jest to grupa społeczna terytorialna, pierwotna i podstawowo-wyjściowa dla dalszych ugrupowań społecznych, zarówno terytorialnych jak i innych: grupa nieodwracalna, o najwyższej sile symbiozy człowieka z przyrodą (...). Grupa ta stanowi zbiorowisko rodzin prowadzących gospodarstwo rolne (...) o dużej wewnętrznej spójni, o znacznym napięciu dążeń poza i ponad indywidualnych dostosowanych do zapewnienia przyszłości następnym pokoleniom" (Grabski 2004A: 76). Definicja ta wydaje się nie przystawać do współczesnego stanu wsi, który diagnozują badacze społeczni. Na skutek przemian organizacji rolnictwa i praktyk rolniczych wieś zatraca związek z ziemią i rolnictwem. W wyniku procesu dezagraryzacji (Hebinck 2018), widocznego na obszarze globalnego Południa, ale także w postkomunistycznej Europie środkowowschodniej, w tym w Polsce, gospodarka wiejska przestawia się na zupełnie inne formy aktywności ekonomicznej, związane m.in. z usługami czy turystyką. Z drugiej strony rolnictwo odrywa się od tradycyjnej rodziny, od lokalnych warunków przyrodniczo-kulturowych, czy od obszarów wiejskich w ogóle.
Zapomniane ujęcie wsi autorstwa Grabskiego (por. Grabski 2004, 2004a) stało się jednak inspiracją dla uczestników seminarium „Społeczne aspekty rolnictwa" w Instytucie Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk do postawienia pytania o skutki opisanych wyżej procesów. Po pierwsze, interesują nas ich konsekwencje dla struktury społecznej wsi, a także dla charakteru i doświadczenia pracy i życia na wsi (pisały o tym m.in. Bukraba-Rylska 2012, Krzyworzeka 2014, Halamska 2016). Chodzi o uchwycenie istotnych aspektów dynamicznych przemian rolnictwa i jego miejsca w wiejskiej społeczności, które mogą okazać się decydujące dla ostatecznego kształtu i funkcji wsi, jak i jej relacji z miastem. Podążając za autorem Systemu socjologii wsi, chcemy zwrócić uwagę także na to, jak procesy te uwarunkowane są zarówno bliższą, jak i dawniejszą historią wsi. Klasyczną definicję Grabskiego traktujemy jednak nie tylko jako opis historycznego kształtu społecznego wsi polskiej, ale przede wszystkim jako perspektywę teoretyczną, która ujmuje wieś nie jako terytorium, ale jako dynamiczny system społeczny, kształtujący się w relacji do rolnictwa. Z drugiej strony istnieje konieczność zrozumienia, jak te procesy wpływają na sposób wytwarzania żywności, jej jakość, jak i społeczne i ekologiczne efekty zewnętrzne rolnictwa. Ma to doniosłe znaczenie, zwłaszcza w kontekście katastrofy ekologicznej i klimatycznej, której jesteśmy świadkami, a do której w znacznym stopniu przyczyniają się dominujące modele produkcji żywności. Zarówno badacze, jak i ruchy społeczne wskazują na niepożądane skutki bezkrytycznej akceptacji erozji systemu rodzinnego rolnictwa. Coraz głośniej wybrzmiewają głosy w obronie niewielkich gospodarstw, nie tylko jako dostarczycieli dobrej żywności, ale także innych, trudno mierzalnych wartości, takich jak ochrona środowiska, krajobrazu czy lokalnych tradycji (por. np. van der Ploeg 2008, Zegar 2012, Gruchelski i Niemczyk 2015, Agriculture Atlas 2019).
Problematyce zakreślonej powyżej chcemy poświęcić specjalny, anglojęzyczny numer kwartalnika „Wieś i rolnictwo", wydawanego przez IRWiR PAN. Nasza ambicją jest, by teksty zawarte w tym tomie przyczyniały się do rozwoju polskiej i światowej dyskusji, traktując o jednym lub kilku powyższych zagadnień:
- Jak przemiany w rolnictwie wpływają na kształt obecnej wsi? W jaki sposób zmieniają wiejską strukturę społeczną, a także relacji wsi z miastem?
- W jaki sposób produkcja rolna wiąże się ze strukturą społeczną, przede wszystkim z instytucją rodziny?
- W jaki sposób uwarunkowania historyczne wpływają na kształt obecnych przemian w rolnictwie?
- Jak różne czynniki (akumulacja kapitału, interesy polityczne, rozwój technologii rolniczych i komunikacyjnych, zmiany klimatu, i inne) wpływają na zmiany w praktykach rolniczych, a w konsekwencji w relacjach społecznych? Jak wpływają one na charakter wytwarzanej żywności?
- Czy możliwa jest wieś bez rolnictwa i rolnictwo całkowicie oderwane od wsi?
- Jakie są skutki tych procesów dla charakteru i doświadczenia życia i pracy na wsi?
Interesują nas artykuły zarówno dotyczące wsi polskiej i środkowoeuropejskiej, jak i te oparte na badaniach w innych kontekstach.
***
Artykuły będą publikowane w języku angielskim. Można nadsyłać artykuły w języku polskim (będą tłumaczone) albo w języku angielskim.
Abstrakty artykułów w języku polskim lub angielskim należy nadsyłać do 30 kwietnia 2020 na adres: abilewicz@irwirpan.waw.pl.
Artykuły nie powinny przekraczać 40 000 znaków ze spacjami (7000 słów).
Termin nadsyłania artykułów, których propozycje zostaną przyjęte, to dla piszących w języku polskim 31.07.2020, a w języku angielskim do 1.09. 2020.
Wytyczne edytorskie dla autorów znajdują się na stronie Kwartalnika: tutaj
Potencjalnych autorów, jak i wszystkie osoby zainteresowane zarysowanymi w tym ogłoszeniu tematami, zapraszamy również do uczestnictwa w seminarium „Społeczne aspekty rolnictwa", które odbywa się cyklicznie w IRWiR PAN. Istnieje możliwość konsultacji pomysłu na tekst albo jego wstępnej wersji podczas seminarium.
BIBLIOGRAFIA
- Agriculture Atlas. Facts and figures on EU farming policy. 2019. Heinrich Böll Stiftung: Berlin.
- Bukraba-Rylska, I. 2012. Socjologia wsi polskiej. PWN: Warszawa.
- Cholupkova, J. 2002. Polish Agriculture: Organisational Structure and Impacts of Transition. The Royal Veterinary and Agricultural University Departament of Economics and Natural Resources, Unit of Economics Working Papers, 2002.
- Grabski, W. 2004. Prace socjologiczne, SGGW: Warszawa.
- Grabski, W. 2004. Historia wsi w Polsce, SGGW: Warszawa.
- Gruchelski, M. & Niemczyk, M.. 2018. Problemy wsi i rolnictwa: potrzeba zmiany paradygmatu i działań rozwojowych z uwzględnieniem gospodarstw mniejszych obszarowo 1, ss. 109-115.
- Musiał, W. 2007. Dezagraryzacja polskiej wsi - problemy ekonomiczne, ekologiczne i społeczne, Wieś i rolnictwo 3 (136), ss. 29-43.
- Halamska, M. 2016. The evolution of family farms in Poland: present time and the weight of the past. Eastern European Countryside 2 pp. 27-51.
- Hebinck, P. 2018. De/reagrarianisation. Global Perspectives. Journal of Rural Studies 61, pp. 227-235.
- Krzyworzeka, A. 2014. Rolnicze strategie pracy i przetrwania, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
- Van der Ploeg, J.D. (2008) The New Peasantries. Struggles for Autonomy and Sustainability in an Era of Empire and Globalization (London and Sterling, VA: Earthscan)
- Zegar, S. 2012. Rola drobnych gospodarstw rolnych w procesie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich. Problemy drobnych gospodarstw rolnych 1, ss. 129-148.