Nauka

Strona główna / Nauka / Wpływ polityki spójności na rozwój obszarów wiejskich

Badanie ewaluacyjne pt. „Wpływ polityki spójności na rozwój obszarów wiejskich"

 

okładka

Wpływ polityki spójności na rozwój obszarów wiejskich.

Raport końcowy

Warszawa 2019, 125 s.

Wydawca
Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej


ISBN 978-83-7610-702-8
ISSN 2720-0868
DOI 10.53098/9788376107028

 

Pobierz publikację (plik PDF)

 

 

Zespół projektowy: konsorcjum IRWIR PAN oraz Wolański sp.z.o.o.

  • dr hab. Monika Stanny
  • dr Michał Wolański
  • dr Maciej Stawicki
  • Agata Brzóska
  • Łukasz Komorowski
  • Paulina Kozłowska
  • Mateusz Pieróg

Eksperci merytoryczni:

  • Prof. dr hab. Andrzej Rosner
  • Prof. dr hab. Maria Halamska

 

Instytucja zamawiająca: Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju [nr umowy BDG-V.2611.89.2018.KR]

 

Okres realizacji: kwiecień - październik 2019 r.

 

Cel, przedmiot, metoda, zakres czasowy i przestrzenny badania.

Celem badania była ocena wpływu realizacji polityki spójności 2007-2013 oraz 2014-2020 na rozwój obszarów wiejskich. W ramach badania wykonano również pogłębioną ocenę efektów realizacji, ocenę wewnętrznej spójności i komplementarności interwencji oraz działań ukierunkowanych na rozwój obszarów wiejskich wdrażanych w ramach polityki spójności w perspektywie 2007-2013 oraz 2014-2020. Zdefiniowano także kierunki wsparcia po 2021 roku oraz potencjalne bariery.

Przedmiotem badania były wszystkie programy operacyjne realizowane w ramach NSRO 2007-2013 oraz UP 2014-2020. Dodatkowo, w zależności od dostępności danych, uwzględniono także inne niż ww. dokumenty programowe i strategiczne związane z rozwojem obszarów wiejskich (np. WPR).

Zastosowano następujące metody badawcze: przegląd literatury, spotkanie warsztatowe z przedstawicielami Zamawiającego, konstrukcja modeli logicznych, panel ekspertów, analiza danych zastanych, wywiady IDI, analiza metodą kontrfaktyczną Stratified Propensity Score Matching (SPSM) oraz studia przypadków.

Sprawdzeniu poddanych zostało szereg hipotez wypracowanych w toku badania. Ich zakres tematyczny odpowiadał na następujący problem badawczy: Czy i w jaki sposób działania prowadzone w ramach PS w latach 2007-2018 wpłynęły na zmiany na obszarach wiejskich, w szczególności w zakresie:

a)  warunków życia mieszkańców obszarów wiejskich, w tym m.in. dostępu do usług publicznych, dostępności komunikacyjnej,

b) prowadzenia działalności gospodarczej oraz przedsiębiorczości,

c)  sytuacji na rynku pracy,

d)  propagowania dziedzictwa kulturowego,

e)  ochrony środowiska naturalnego,

f)   wyhamowania odpływu migracyjnego (zwłaszcza kobiet i osób młodych) z obszarów o niskiej gęstości zaludnienia,

g)   inkluzyjnego rozwoju obszarów wiejskich, przezwyciężającego utrwalony przez lata podwójnie spolaryzowany terytorialnie porządek: na osi wschód-zachód i osi centrum-peryferie.

W badaniu uwzględniono 2170 gmin wiejskich i miejsko-wiejskich, które w wyniku przeprowadzonej segmentacji - w ramach metody SPSM - zostały podzielone na 5 grup gmin podobnych do siebie pod względem wybranych cech społeczno-gospodarczych przed poddaniem ich interwencji zewnętrznej (polityki spójności).

 

Rysunek 1. Rozkład przestrzenny segmentacji gmin według ich podobieństwa społeczno-gospodarczego (wydzielonych metodą SPSM)

Źródło: opracowanie własne zespołu realizującego projekt.

 

 

Wybrane wyniki

Analizowany okres był na terenach wiejskich czasem dynamicznego rozwoju społeczno-gospodarczego oraz poprawy jakości życia, jakkolwiek jednocześnie obserwowano pogłębiające się negatywne tendencje demograficzne - wyludnianie się oraz starzenie się społeczeństwa. Zaobserwowane w ramach modelowania zależności statystyczne między inwestycjami polityki spójności i procesami rozwojowymi oraz społecznymi okazały się być względnie słabe. Zmianę największej liczby wskaźników można przypisać inwestycjom w infrastrukturę społeczną i transport publiczny w miastach (efekt dyfuzji), a kolejno inwestycjom w infrastrukturę techniczną. Największy wpływ polityki spójności zaobserwowano w segmentach 1 (gminy zachodniej Polski) i 5 (gminy podmiejskie). W segmencie 4 nie dowiedziono wpływu PS na zmiany wskaźników (Polska Wschodnia).

W wymiarze efektu netto polityka spójności w największym stopniu wpłynęła na warunki życia mieszkańców obszarów wiejskich. Wpływ na dostępność komunikacyjną był zauważalny w niewielkim stopniu, przede wszystkim tam, gdzie zrealizowano nowe drogi ekspresowe lub autostrady. Wiele projektów polegało na remontach nawierzchni dróg, co przyczyniło się do poprawy komfortu podróżowania. Dostępność komunikacyjna nie uległa znaczącej poprawie również z powodu niedostatecznego wsparcia transportu zbiorowego w ramach polityki spójności. Tego typu projekty były w zasadzie realizowane wyłącznie w dużych miastach, zatem ich oddziaływanie na obszary wiejskie było bardzo ograniczone (poza segmentem 5). Spośród projektów „liniowych", oprócz inwestycji dotyczących dróg, największy wpływ na rozwój miały działania polegające na budowie oraz przebudowie wodociągów i kanalizacji sanitarnej. Budowa gazociągów oraz sieci światłowodowej może odgrywać istotną rolę pod warunkiem uzupełnienia projektami polegającymi na podłączeniu do powstałych sieci odbiorców końcowych (indywidualnych i instytucjonalnych). Znaczący był także wpływ polityki spójności na ochronę środowiska, zarówno bezpośredni poprzez rozwój OZE, ochronę czynną, zagospodarowanie odpadów, oczyszczanie ścieków, jak i pośredni poprzez wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców.

 

Rysunek 2. Przestrzenne zróżnicowanie nakładów Polityki Spójności według wartości projektów zrealizowanych (zakończonych) na obszarach wiejskich w perspektywie 2007-2013 i 2014-2020

Źródło: opracowanie własne zespołu realizującego projekt.

 

Podsumowując, efekty polityki spójności są bardziej widoczne w gminach o relatywnie wyższym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego, gdzie fundusze stanowią dodatkowy, a nie główny bodziec rozwojowy. W regionach słabiej rozwiniętych działania w ramach polityki spójności odznaczają się mniejszą skutecznością w kontekście dynamizowania rozwoju. Mają one natomiast ogromne znaczenie w zakresie podnoszenia jakości życia mieszkańców. Przyczyn tego zjawiska można upatrywać w niedostatecznie zaawansowanym procesie dezagraryzacji i rozwoju społeczno-gospodarczego tych obszarów (w tym małych i średnich miast), a także słabości instytucjonalnej (finansowej i kadrowej) beneficjentów - gmin i powiatów oraz jednostek społeczeństwa obywatelskiego, które stanowią istotne bariery wdrażania polityki spójności.

 

Pobierz raport wraz z załącznikami: https://www.ewaluacja.gov.pl/strony/badania-i-analizy/wyniki-badan-ewaluacyjnych/badania-ewaluacyjne/wplyw-polityki-spojnosci-na-rozwoj-obszarow-wiejskich/

--------------------------------------------------------------------------------

Wyniki badania „Wpływ polityki spójności na rozwój obszarów wiejskich" prezentowane były:

 

  • podczas posiedzenia sekcji „Wieś i Rolnictwo" Narodowej Rady Rozwoju, działającej przy Prezydencie RP, które odbyło się w Pałacu Prezydenckim 8 października 2019 r. Wśród zebranych obecni byli, m.in. włodarze gmin, przedstawiciele Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju, Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Krajowej Rady Izb Rolniczych, Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa, centra doradztwa rolniczego, naukowcy z Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Relacja ze spotkania.
  • w trakcie Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej pt. Fundusze europejskie w Polsce- uwarunkowania polityczne i społeczno-gospodarcze, która odbyła się w dn. 23-24 października 2019 r. w Bydgoszczy. Organizatorem był Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Wydział Nauk o Polityce i Administracji. Agenda spotkania.
  • podczas spotkania Podkomitetów ds. Monitorowania Zasady Partnerstwa oraz ds. Efektywności Funduszy Europejskich, dn. 19 listopada 2019 roku w siedzibie Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju w Warszawie.
  • podczas spotkania rocznego z Komisją Europejską, dn. 22 listopada 2019 w Serocku. Wśród zaproszonych gości znajdują się obecni przedstawiciele Komisji Europejskiej: Erich Unterwurzacher (DG REGIO), Judit Rozsa (DG Employment), Michael Pielke (DG Agri), Alenka Kampl (DG Mare) oraz Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju.
  • na seminarium IRWiR PAN 13 stycznia 2020 r.

 

Powrót