WIEŚ I MIESZKAŃCY WSI

W BADANIACH SOCJOLOGICZNYCH

prof. nadzw. dr hab. Izabella Bukraba-Rylska

Seminarium: 60 godz. dla III roku, dwa semestry, środy: godz. 16.00-18.00, sala 204 A, Instytut Socjologii UW (ul. Karowa 18)

Cel zajęć:

Zapoznanie z tradycjami polskiej socjologii wsi: podejmowanymi problemami, stosowanymi metodami i formułowanymi wnioskami. Omawiane będą najważniejsze pozycje literaturowe w porządku chronologicznym i tematycznym. Samodzielna lektura klasycznych tekstów ma umożliwić ocenę podejmowanych obecnie badań i formułowanych wniosków. „Motywem przewodnim” będzie śledzenie zagadnienia kapitału ludzkiego i społecznego wsi – stąd nacisk na analizy problemu migracji zarobkowych oraz rzemiosła wiejskiego. Celem zajęć będzie też wypracowanie krytycznego stosunku wobec głoszonych dziś często ocen wsi i jej mieszkańców, ocen nie popartych znajomością przedmiotu i dorobku dyscypliny.

Program kolejnych zajęć:

Semestr zimowy

1.

Zajęcia organizacyjne - literatura, omówienie charakteru zajęć, sposobu ich prowadzenia i formy zaliczeń

2.

W. Witos: Moje wspomnienia. Warszawa 1981 (ss. 57-91)

{wielowymiarowy opis społeczności wiejskiej z perspektywy jej zdystansowanego uczestnika}

3.

F. Znaniecki, W. I. Thomas: Chłop polski w Europie i Ameryce. Warszawa 1976, t. I (ss. 142-174)

{analiza zasad myślenia ekonomicznego w tradycyjnej społeczności wiejskiej}

4.

Opisy gospodarowania w gospodarstwach karłowatych. Puławy 1938 (nr 14)

{prezentacja specyfiki pracy w gospodarstwie chłopskim}

5.

J. Słomka: Pamiętniki włościanina. Kraków 1929 (ss. 262-294)

{narodziny przedsiębiorczości tradycyjnego chłopa i opis konkurencyjnej walki z lokalnym monopolistą}

6.

F. Magryś: Żywot chłopa-działacza. Lwów 1932

{kapitał społeczny tradycyjnej wsi w skali lokalnej – działacze, liderzy, elity}

7.

K. Zawistowicz-Adamska: Społeczność wiejska. Łódź 1948 (ss. 145-181)

{prace w gospodarstwie wiejskim, rzemiosło i migracje; pomoc sąsiedzka jako rodzaj kapitału społecznego}

8.

F. Bujak: Maszkienice I. Kraków 1901 (ss. 45-59) i Maszkienice II. Kraków 1911 (ss. 106-112)

{ekonomiczna analiza zjawiska migracji zarobkowej w skali lokalnej; wnioski do uogólnienia}

9.

K. Duda-Dziewierz: Wieś małopolska a emigracja amerykańska. Warszawa 1938 (ss. 1-50)

{społeczna analiza zjawiska migracji w kontekście społeczności lokalnej}

10.

L. Landau, J. Pański, E. Strzelecki: Bezrobocie wśród chłopów. Warszawa 1939 (ss. 1-18, 165-185, 241-252)

{sposoby badania i szacowania rozmiarów bezrobocia na wsi; skala zjawiska na tle innych obliczeń okresu międzywojennego}

11.

S. Czarnowski: Podłoże ruchu chłopskiego. i: Ludzie zbędni w służbie przemocy. /w:/ Dzieła. T. II

{przesłanki formowania się ruchów politycznych na wsi}

12.

K. Dobrowolski: Kultura ludowa. /w:/ Studia nad życiem społecznym i kulturą. Wrocław-Warszawa 1966 (ss. 76-110)

{klasyczna koncepcja kultury ludowej jako epifenomenu stosunków ekonomicznych i społecznych}

13.

J. S. Bystroń: Kultura ludowa. Warszawa 1936 (ss. 7-27, 265-338, 376-408)

{od kultury ludowej do kultury typu ludowego}

14.

J. Chałasiński: Młode pokolenie chłopów. Warszawa 1984, t. I (ss. 61-119)

{refleksja nad stanowością kultury polskiej}

15.

W. Grabski: Wieś jako siła społeczna. Warszawa 1936

{ocena potencjału społecznego i kulturowego polskiej wsi}

Semestr letni

1.

D. Misiura, B. Gałęski: Wyzysk biedoty wiejskiej przez kułaków. Warszawa 1954

{pierwsza powojenna koncepcja rozwoju wsi: likwidacja indywidualnych gospodarstw}

2.

M. Dziewicka: Chłopi-robotnicy. Warszawa 1963 (ss. 123-148)

{zjawisko dwuzawodowości – koszty industrializacji socjalistycznej; kolejny pomysł na przekształcenia wsi i awans chłopstwa}

3.

J. Turowski, A. Burnus: Drogi modernizacji wsi. Warszawa 1970 (ss. 7-29, 252-290)

{dyfuzja innowacji – pojęcia, kryteria, badania}

4.

E. Jagiełło-Łysiowa: Zawód rolnika w świadomości społecznej dwóch pokoleń wsi. Warszawa 1969 (ss. 45-121)

W. Adamski: Chłopi i przyszłość wsi. KiW, Warszawa 1974

{przekształcenia wsi przez profesjonalizację zawodową tradycyjnego chłopa}

5.

A. Pawełczyńska: Dynamika przemian kulturowych na wsi. Warszawa 1966 (ss. 7-37, 152-173)

{koncepcja i komponenty urbanizacji: koń i traktor jako wskaźniki socjologiczne}

6.

A. Sadowski: Procesy ruralizacji. Ludność wiejska w mieście. Kraków 1994 (ss. 7-41, 188-195)

{teoretyczne i empiryczne aspekty zjawiska ruralizacji}

7.

W. Piwowarski: Religijność wiejska w warunkach urbanizacji. Warszawa 1971 (ss. 22-42, 83-90, 336-344)

{specyfika religijności wiejskiej i jej przemiany}

8.

M. Halamska: Wieś popegeerowska między adaptacją a marginalizacją /w:/ Wieś i rolnictwo na przełomie wieków. /red./ I. Bukraba-Rylska, A. Rosner, Warszawa 2001.

{zjawiska na obszarach b. PGR-ów}

9.

I. Bukraba-Rylska: Kultura w Polsce lokalnej – w mikroskopie i przez lunetę. /w:/ „Kultura Współczesna” nr 4/2004 r.

{kultury lokalne w warunkach globalizacji; miejsce tradycyjnej kultury ludowej współcześnie}

10.

J. Domalewski, K. Wasielewski: Dostęp młodzieży wiejskiej do edukacji. /w:/ Uwarunkowania i kierunki przemian społeczno-gospodarczych na obszarach wiejskich. /red./ A. Rosner, Warszawa 2005.

{młodzież wiejska i edukacja – szanse i bariery}

11.

Kapitał społeczny i ludzki /w:/ Polska wieś po wejściu do Unii Europejskiej. Raport. /red./ J. Wilkin, Warszawa 2004 (ss. 79-104)

{kapitał ludzki i społeczny polskiej wsi – pojęcia i wskaźniki}

12.

K. Gorlach, Z. Seręga: Chłopi we współczesnej Polsce: przedmiot czy podmiot procesów społecznych? Kraków 1991 (ss. 22-39, 124-131)

{kategoria podmiotowości – jej korelaty i wyniki badania}

13.

M. Halamska: Rolnictwo rodzinne w transformacji postkomunistycznej. Warszawa 2003 (ss, 145-173)

{analiza tendencji i przemian w rolnictwie indywidualnym}

14.

I. Frenkel: Ludność, zatrudnienie i bezrobocie na wsi. Warszawa 2003 (ss. 99-125)

{zjawiska zatrudnienia i bezrobocia w perspektywie demograficznej}

15.

K. Szafraniec: Polskie residuum systemowe, czyli pytanie o rolę wsi i chłopów w procesie przemian ustrojowych. /w:/ Wieś i rolnictwo. Perspektywy rozwoju. Warszawa 2002.

{refleksja nad rolą chłopów i sposobami ich postrzegania w polskiej socjologii wsi}

Forma zaliczenia: Wymagane spełnienie poniższych warunków:

§       wygłoszenie referatu z lektury

§       aktywna obecność na zajęciach,

§       napisanie rozprawki (8-12 stron).

Uwaga: Literatura przewidziana na zajęcia jest dostępna w księgozbiorze podręcznym Biblioteki WFiS oraz (pozostała) jest nagrana na CD i dostępna w tym samym miejscu (z CD można korzystać na miejscu lub wypożyczać w celu przegrania/wydruku ale z przeznaczeniem tylko dla potrzeb przygotowania się do zajęć).