Tytuł:

Metodologia badań socjologicznych. Zagadnienia ogólne

Autor:

Stefan Nowak

Wyd.:

Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1970

 

Publikacja stanowi pierwszą część podręcznika dla studentów socjologii oraz tych adeptów innych nauk społecznych, którzy w swej pracy naukowej zamierzają posługiwać się metodami badań wypracowanymi w ostatnich dziesięcioleciach rozwoju tzw. Empirycznej socjologii.

 

 

SPIS TREŚCI

 

Wstęp

Rozdział pierwszy. Zjawiska i procesy społeczne

1.Kłopoty z przedmiotem i zakresem socjologii

2.Dwa sposoby patrzenia na ludzi i ludzkie zbiorowości

3.Rozumienie zjawisk społecznych a problem metodologicznej odrębności humanistyki

4.Przedmioty świata pozaludzkiego w oczach socjologa

5.Zmienne charakteryzujące jednostki ludzkie w badaniach spo­łecznych

1.Zbiorowości .ludzkie jako przedmiot zainteresowania socjolo­gów. Różnorodności znaczeniowe terminu „grupa”

2.Cechy zbiorowości ludzkich a cechy jednostek

3.Cechy strukturalne zbiorowości

4.Dwa sposoby patrzenia na zjawiska kultury

5.Cechy przekrojowe zbiorowości ludzkich a dynamicznie podęte zdarzenia i .procesy w nich zachodzące

Rozdział drugi. Pojęcia i wskaźniki

1.Terminy i pojęcia języka socjologii

2.Nazwy jednostkowe i ogólne, uniwersalne i historyczne

3.Definiowanie pojęć

4.Definicje cząstkowe i definicje probabilistyczne

5.Pojęcia syndromatyczne a modele teoretyczne zjawisk

6.Zmienne jakościowe i ilościowe

7.Klasyfikacje i typologie

8.Własności obserwowalne, cechy dyspozycyjne i inferowane „zmienne ukryte” w treści pojęć socjologicznych

9.Rodzaje wskaźników w badaniach społecznych

10.     Zachowania, wypowiedzi i przedmioty materialne jako wskaź­niki zmiennych socjologicznych

11.     Pozaformalne kryteria przydatności pojęć socjologicznych

12.     Terminy zabarwione emocjonalnie w aparaturze pojęciowej socjologii

Rozdział trzeci. Rodzaje twierdzeń

1.Stopień ogólności twierdzeń

2.Liczbowe charakterystyki populacji; częstości względne zja­wisk i statystyczne zależności między zmiennymi

3.Twierdzenia probabilistyczne

4.        Relacje czasowo-przestrzenne i inne relacje strukturalne mię­dzy elementami zbiorów

5.        Tezy przyczynowe a tezy o współistnieniu bądź następstwie zdarzeń

6.        Rodzaje związków przyczynowych między zmiennymi dycho­tomicznymi

7.        Związki między zmiennymi ilośc2owymi a zmiennymi jako­ściowymi

8.        Związki funkcyjne dwóch zmiennych ilościowych

9.        Zależności wielozmiennowe zmiennych ilościowych

10.     Typ zmiennej a charakter tezy o zależnościach cech mierzal­nych

11.     Rodzaje twierdzeń o dynamice procesów społecznych

12.     Zdania eliptyczne w naukach społecznych

13.Twierdzenia tauta1ogiczne

14.Tezy empiryczne a sądy wartościujące o rzeczywistości spo­łecznej

Rozdział czwarty. Sformułowanie problematyki badań

1.Społeczna i naukowa geneza problemów badawczych

2.Przedmiot badania a problem badawczy

3.Rodzaje pytań. Problem a hipoteza

4.Zjawiska badane jako przedmiot zainteresowań i jako próba szerszej klasy zjawisk

5.        Rodzaje badań o intencji „historycznej”

6.        Precyzowanie problemu badawczego a zwiad badawczy

7.        Wybór metod badania i ostateczna operacjonalizacja problemu

Założenia badawcze

Rozdział piąty. Uzasadnianie twierdzeń; empiryczna kontrola hipotez

1.Rola sądów spostrzeżeniowych w uzasadnianiu twierdzeń nauk empirycznych

2.Zdania jednostkowe a indukcyjne uzasadnianie zdań ogólnych

3.Reguły indukcji eliminacyjnej

4.Eksperymentalna kontrola, zmiennych niezależnych a weryfi­kacja hipotez przyczynowych

5.Statystyczne bądź historyczne konsekwencje zależności wa­runkowych

6.Kłopoty z weryfikacją ogólnych praw społecznych i zastępcze funkcje współrzędnych czasowo-przestrzennych

7.Genetyczna determinacja prawidłowości socjo1ogicanyeh

8.Badania eksperymentalne a nieeksperymentalne metody we­ryfikacji hipotez przyczynowych

9.Uogólnianie wniosków a problem reprezentatywności próby

10.   Zasady wnioskowania statystycznego

11.   Wpływ wiedzy uprzedniej na interpretację wyników badania

Rozdział szósty. Wyjaśnianie zdarzeń

1.    Ogólny schemat wyjaśniania

2.    Wyjaśnianie zdarzeń i ich zbiorów przez twierdzenia staty­styczne

3.    Wyjaśnienia niekompletne

4.    Wyjaśnienia hipotetyczne

5.    Wyjaśnianie zachowań ludzkich przez ich motywy

6.    Prawa „matrycowe” w wyjaśnianiu ludzkich zachowań

7.    Wyjaśnienia genetyczne

8. Wyjaśnienia teleologiczne

9. Wyjaśnienia konkurencyjne a wyjaśnienia komplementarne

Rozdział siódmy. Budowa teorii

1.Różne znaczenia terminu „teoria”

2.Systematyzacja przedmiotowa; systematyzacja typologiczna a inwentarze twierdzeń teoretycznych

3.Czynnikowa systematyzacja ogółu przyczyn tego samego skutku

4.Hipotetyczne „zmienne ukryte” w systematyzacji łańcuchów przyczynowych

5.Podejście funkcjonalne

6.Teorie zaksjomatyzowane

7.Prosta systematyzacja dedukcyjna

8.Redukcja praw do bardziej elementarnych praw

9.Modele teoretyczne zjawisk i procesów społecznych

Rozdział ósmy. Przewidywanie zdarzeń a praktyczne zasto­sowania wyników badań

1.Prosty i złożony schemat przewidywania

2.Przewidywania probabilistyczne i przewidywania warunkowe

3.Wiedza o strukturze i kulturze zbiorowości w procesie przewidywania zachowań

4.Przewidywanie zachowań na podstawże zamiarów, planów i postaw wobec przyszłości

5.Prognozy samorealizujące się

6.Ekstrapolacja trendów

7.Prognozy długofalowe

8.Istota badań socjologicznych w ujawnianiu i diagnozie proble­mów społecznych

9.Wiedza teoretyczna i wiedza diagnostyczna w socjotechnice

10.   Manipulacja zmiennymi socjologicznymi w inżynierii społecz­nej

11.   Empiryczna ocena skutków działań praktycznych

12.   Niektóre problemy związane z praktycznymi zastosowaniami badań socjologicznych

13.   Badania stosowane a socjologia poszczególnych dziedzin ży­cia społecznego

 


Powrót do: Metodologia nauk społecznych
Opracowała: I. Bukraba-Rylska