Tytuł:	Filozofia pieniądza
	Autor:	Georg Simmel
	wyd.:	Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 1997, ISBN 83-7112-127-X
	Publikacja jest próbą znalezienia relacji pieniądza do filozofii. Autor prowadzi badania problemu wpływu pieniądza na życie człowieka, jego stosunku do wartości, pieniądza i celu nadrzędnego podporządkowanemu pieniądzu. Analizuje wpływ pieniądza na kulturę.
SPIS TREŚCI
PRZEDMOWA CZĘŚĆ ANALITYCZNA Rozdział 1: WARTOŚĆ A PIENIĄDZ I. Rzeczywistość oraz wartość jako wzajemnie niezależne kategorie, poprzez które treści naszych przedstawień stają się obrazami świata. Psychologiczny fakt wartości obiektywnej. Obiektywność w praktyce jako normowanie lub gwarancja całości tego, co subiektywne. Analogia z wartością estetyczną. Działalność ekonomiczna jako tworząca i zarazem pokonująca dystanse. II. Wymiana jako środek przezwyciężenia czysto subiektywnego znaczenia wartości przedmiotu. Wymiana jako wzajemne wyrażanie wartości rzeczy. Obiektywizacja przedmiotu dzięki jego wymianie na inny przedmiot. Wymiana jako forma życia oraz jako warunek wartości ekonomicznej Teorie użyteczności i rzadkości. Cena ustalona społecznie jako stopień wstępny dla ceny ustalonej przedmiotowo. III. Wartość ekonomiczna a relatywistyczny obraz świata. Epistemologia relatywistycznego obrazu świata. Konstrukcja dowodów w szeregu nieskończonym. Obiektywność prawdy oraz wartości jako relacja między elementami subiektywnymi. Pieniądz jako autonomiczna manifestacja relacji wymiany. Analiza natury pieniądza w odniesieniu do stałości jego wartości, jego rozwoju i obiektywności. Pieniądz jako reifikacja ogólnej formy istnienia, zgodnie z którą rzeczy czerpią swe znaczenie z wzajemnych relacji. Rozdział 2: SUBSTANCJALNA WARTOŚĆ PIENIĄDZA I. Pozorna niezbędność wartości własnej pieniądza dla funkcja mierzenia wartości. Kwestie pomiaru. Ilość pieniądza efektywnego. Czy pieniądz posiada wartość wewnętrzną. Rozwój czysto symbolicznego charakteru pieniądza. II. Rezygnacja z pozamonetarnego użycia substancji pieniężnej. Pierwszy argument przeciwko pieniądzowi jako jedynie znakowi. Drugi argument przeciw pieniądzowi jako jedynie znakowi. Podaż pieniądza. Rzeczywistość jako wzajemne ograniczanie się czystych pojęć. III. Historyczny rozwój pieniądza od substancji do funkcji. Interakcje społeczne i ich krystalizacja. Polityka monetarna. Interakcja społeczna a relacje wymiany: funkcja pieniądza. Natura kręgu gospodarczego i jego znaczenie dla pieniądza. Przejście od ogólnego do funkcjonalnego charakteru pieniądza. Spadające znaczenie pieniądza jako substancji. Rosnące znaczenie pieniądza jako wartości. Rozdział 3: PIENIĄDZ W SZEREGACH CELÓW I. Działanie celowe jako świadoma interakcja podmiotu z przedmiotem. Długość szeregów teleologicznych. Narzędzie jako skumulowany środek, pieniądz jako najczystszy przykład narzędzia. Wzrost wartości pieniądza z powodu nieograniczoności możliwości jego użycia. Superadditum z bogactwa. Różnica między tą samą ilością pieniędzy jako częścią dużego i małego majątku. Pieniądz jako domena osobowości nie związanej z kręgiem społecznym. II. Psychologiczne przejście środka w cel. Pieniądz jako najskrajniejszy przykład środka stającego się celem. Zależność pieniądza jako celu od kulturowych tendencji epoki. Psychologiczne następstwa teleologicznej pozycji pieniądza. Chciwość i skąpstwo. Marnotrawstwo. Ascetyczne ubóstwo. Cynizm. Zblazowanie. III. Ilość pieniądza jako jego jakość. Subiektywne różnice w poziomie ryzyka. Jakościowo różne następstwa ilościowo zmienionych przyczyn. Próg świadomości ekonomicznej. Wrażliwość na różnicę w odniesieniu do bodźców ekonomicznych. Relacje między bodźcami zewnętrznymi a odpowiedzią emocjonalną w obszarze pieniądza. Znaczenie osobowej jedności posiadacza. Materialna i kulturowa relacja formy i ilości. Relacja między ilością a jakością. CZĘŚĆ SYNTETYCZNA Rozdział 4: WOLNOŚĆ INDYWIDUALNA I. Wolność istnieje w powiązaniu z powinnościami. Gradacja tej wolności zależy od tego, czy powinności dotyczą bezpośrednio osoby czy też produktów jej pracy. Zapłata pieniężna jako najbardziej zgodna z wolnością osobistą. Maksymalizacja wartości poprzez zmianę własności. Rozwój kulturowy zwiększa liczbę osób, od których jest się zależnym. Pieniądz jest odpowiedzialny za bezosobowe stosunki między ludźmi. II. Posiadanie jako czyn (Tun). Wzajemna zależność bycia i posiadania. Rozpad tej zależności w wypadku posiadania pieniędzy. Brak wolności jako splot łańcuchów psychologicznych. Zastosowanie do powiązań pochodzących z interesów natury ekonomicznej. Wolność jako artykulacja siebie w medium rzeczy, czyli jako posiadanie. Bezwarunkowa i uwarunkowana elastyczność posiadania pieniędzy a Ja. III Różnicowanie się osoby i posiadania: oddzielenie przestrzenne i techniczna obiektywizacja przez pieniądz. Oddzielenie całości osoby od indywidualnych działań. Rozwój niezależności jednostki od grupy. Nowe formy powiązań wytworzone przez pieniądz. Ogólne relacje między gospodarką pieniężną a zasadą indywidualizmu. Rozdział 5: EKWIWALENT PIENIĘŻNY WARTOŚCI OSOBOWYCH I. Grzywna za zabójstwo (główczyzna). Przejście od utylitarnej do obiektywnej i absolutnej wyceny ludzkiego życia. Kara pieniężna a stadia kultury. Rosnąca nieadekwatność pieniądza. Małżeństwo za pieniądze. Kupowanie żon a wartość kobiety. Podział pracy między płcie oraz posag. Typowa relacja między pieniądzem a prostytucją. Małżeństwo dla pieniędzy. Przekupstwo. Pieniądz a ideał wytworności. II. Przekształcenie konkretnych praw w roszczenia pieniężne. Wymuszanie żądań. Przekształcanie wartości rzeczowych w pieniężne: negatywny sens wolności a wykorzenienie jednostki. Różnica wartości między świadczeniem osobowym a pieniężnym. III. Wynagrodzenie za pracę (Arbeitsgeld) i jego uzasadnienie. Nieodpłatne świadczenie ducha. Różnice w typach pracy jako różnice ilościowe. Praca fizyczna jako jednostka pracy. Redukowalność wartości aktywności fizycznej do wartości aktywności umysłowej. Różnice użyteczności pracy jako argumenty przeciwko wynagrodzeniu za pracę. Rozdział 6: STYL ŻYCIA I. Zapośredniczona przez gospodarkę pieniężną przewaga funkcji intelektualnych nad emocjonalnymi. Brak charakteru a obiektywność stylu życia. Podwójne role tak intelektu, jak i pieniądza: ponadosobowe w stosunku do treści. Podwójne role intelektu i pieniądza: co do funkcji - indywidualistyczne i egoistyczne. Stosunek pieniądza do racjonalności prawa i logiki. Rachująca istota nowoczesności. II. Pojęcie kultury. Wzrost kultury materialnej oraz regres kultury indywidualnej. Obiektywizacja ducha. Podział pracy jako przyczyna rozejścia się kultury subiektywnej i obiektywnej. Okazjonalna przewaga kultury subiektywnej. Stosunek pieniądza do nośników tych przeciwstawnych tendencji. III. Zmiany dystansu między Ja a przedmiotami jako manifestacje zmieniających się stylów życia. Współczesne tendencje zmierzające do zwiększenia i zmniejszenia tego dystansu. Rola pieniądza w tym podwójnym procesie. Kredyt. Panowanie techniki. Rytm albo symetria treści życia oraz ich przeciwieństwo. Następstwo i sąsiadowanie rytmu oraz symetrii. Analogie rozwoju pieniądza. Tempo życia, jego zmiany oraz zmiany zasobów pieniężnych. Koncentracja obrotu pieniądza. Dynamizacja wartości. Trwanie i ruch jako kategorie rozumienia świata. Pieniądz jako historyczny symbol relatywnego charakteru bytu. POSŁOWIE Georg Simmel - twórca filozofii pieniądza (Andrzej Przyłębski)

Powrót do: Procesy cywilizacyjne: prognozy, diagnozy, antycypacje
Opracowała: I. Bukraba-Rylska