Wiesław Musiał

Ekonomiczne i społeczne problemy rozwoju obszarów wiejskich Karpat Polskich Warszawa 2008, 391 s., rys., mapy. Wydawca: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk ISBN 83-89900-26-2 (nakład wyczerpany)

Publikacja wykonana w ramach graniu MNiSzW nr I HO2C 091 30 oraz dofinansowana przez Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłątaja w Krakowie i Małopolskie Stowarzyszenie Doradztwa Rolniczego w Krakowie.

Z wprowadzenia
W opracowaniu podjęto próbą analizy współczesnych problemów ekonomicznych i społecznych, z jakimi boryka się wieś i rolnictwo mezoregionu karpackiego. Analiza obejmuje szczególny czas w historii rozwoju rustykalnego Karpat. O szczególności tego okresu decyduje zarówno przełom wieku XX i XXI, a więc istotna dla analiz cezura czasowa. Drugą przełomową kwestią są przemiany, jakie niesie integracja polskiego rolnictwa, ale także wsi z Unią Europejską. Uzasadnia to potrzebę zdiagnozowania stanu rozwoju mezoregionu w tym szczególnym okresie, ze wskazaniem na specyfikę, tempo, kierunki i następstwo przebiegu złożonych i różnorodnych zjawisk gospodarczych i społecznych. Analiza w zdecydowanej mierze odnosi się do problematyki rolniczo-ekonomicznej, ale także podejmuje kwestie społeczne i dotyczące polityki rolnej. Podjęto w niej problemy zarówno o charakterze ogólniejszym, dotyczące kwestii rozwoju europejskich gór, stanowiących tło dla analiz krajowych, jak i szczegółowe zagadnienia dotyczące wsi i obszarów górskich w Polsce. Myślą przewodnią rozważań jest stwierdzenie, że zdecydowanie odmiennie niż przed laty ocenia się współcześnie wartość gospodarczą i przyrodniczą europejskich gór. Aspekty stricte produkcyjno-ekonomiczne przesunięto na dalszy plan, akcentując ich godne szczególnej ochrony i ważne dla całego społeczeństwa walory przyrodnicze oraz kulturowe. Realizacja ochrony walorów gór determinuje ich wykorzystanie gospodarcze, przy zachowaniu zasad rozwoju zrównoważonego.


SPIS TREŚCI

Wprowadzenie     11

1. Zarys rozwoju rustykalnego i gospodarczego Karpat Polskich     19
1.1. Początki osadnictwa i gospodarki rolnej     19
1.2. Rozkwit gospodarki pasterskiej     23
1.3. Zbójectwo i bunty chłopskie     25
1.4. Gospodarka rolna okresu zaborów     31
1.5. Pierwsza wojna światowa i okres międzywojenny     38
1.6. Druga wojna światowa i okres powojenny     43
1.7. Przełom gospodarczy lat dziewięćdziesiątych     60

2.    Produkcja rolnicza na obszarze Karpat     71
2.1. Mezoregion karpacki - analiza wprowadzająca     71
2.2. Użytkowanie ziemi w ujęciu regionalnym i hipsometrycznym     90
2.3. Skala i natężenie chowu zwierząt trawożernych w Karpatach     100
2.4. Wypas owiec w aspekcie natężenia i skali produkcji     107
2.5. Produkty regionalne z obszarów górskich     121
2.6. Koszty i opłacalność produkcji owczarskiej w analizie statycznej i scenariuszowej     130

3.    Europejskie góry jako obszary problemowe i przedmiot polityki rolnej     145
3.1. Wartość gospodarcza i przyrodnicza europejskich gór     145
3.2. Problemy demograficzne europejskich gór     150
3.3. Istota. klasyfikacja i przyczyny powstawania obszarów problemowych     158
3.4. Delimitacja europejskich obszarów górskich i pozostałych obszarów problemowych     180

4.    Wiejskie obszary górzyste w polskiej polityce rolnej     197
4.1. Przedakcesyjne wspieranie obszarów górzystych     197
4.2. Poakcesyjne wspieranie obszarów górskich     209
4.3. Programy rolno-środowiskowe, ich znaczenie dla środowiska górskiego     216
4.4. Pozostałe transfery na rzecz wsi i rolnictwa istotne dla obszarów górskich     237
4.5. Wokół doskonalenia systemu wspierania rolnictwa i obszarów górskich w Polsce     247

5. Problemy przebudowy społeczno-gospodarczej rolnictwa i wsi karpackich     263
5.1. Dylematy zrównoważonego rozwoju na obszarach górzystych     263
5.2. Zatrudnienie, przedsiębiorczość i bezrobocie ludności wiejskiej     285
5.3. Migracje ze wsi karpackich     311
5.4. Bariery przebudowy strukturalnej rolnictwa w regionach rozdrobnionych agrarnie     324
5.5. Atrofia czy dezagraryzacja rolnictwa wsi karpackiej     344

Podsumowanie     361
Bibliografia     371
Conclusion     383