pozycje roku 1995

Wieś i jej mieszkańcy: zróżnicowania, postawy i strategie zachowań Fedyszak-Radziejowska Barbara (red.) Warszawa: IRWiR PAN, 1995, 187 s. - Problemy Rozwoju Wsi i Rolnictwa ISBN 83-85369-32-5 (wyczerpane)

IRWiR PAN wraz z Ośrodkiem Badania Opinii Publicznej prowadził badania nad współczesnymi postawami i zachowaniami mieszkańców wsi. Badania zrealizowano na ogólnopolskiej próbie losowej dorosłych mieszkańców wsi w oparciu o kwestionariusz pt. "Rolnicy, przedsiębiorcy pracownicy, społeczności wiejskie w roku 1994". Rezultatem była ekspertyza przeznaczona dla Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA oraz w czerwcu 1995 r. konferencja pt. "Wieś A.D. 1994". Pokłosiem konferencji są analizy i refleksje zamieszczone w prezentowanej książce. Szczególnie cenne są tu z jednej strony - studia nad strategiami adaptacyjno-innowacyjnymi rolników do sytuacji kryzysowych - artykuły Z. Seręgi i A. Rosnera, a z drugiej - badania nad "duchem" przedsiębiorczości mieszkańców wsi, a zwłaszcza ludności rolniczej - opracowania B. Fedyszak-Radziejowskiej i A. Potok.

Na podkreślenie zasługują też wątki metodologiczne, przewijające się w wielu artykułach i w panelowej dyskusji, której opracowanie stanowi drugą część książki.

Przedmiotem zainteresowania i sporów jest przede wszystkim stosunek do tradycyjnych ujęć klasowych i ocena ich przydatności do badań współczesnej wsi polskiej. Jedni, jak np. Z. Wierzbicki, skłonni są uznać je za przebrzmiałe i nieadekwatne do naszych realiów, podczas gdy inni, jak np. K. Gorlach i G. Kaczor-Pańków dostrzegają pożytki z aplikacji podejścia klasowego wzbogaconego o uwspółcześnione jego wersje, a także o analizy zróżnicowań regionalnych, dające również próby owocnego zastosowania tej metodologii.

Kompromisem pomiędzy tymi skrajnościami jest pojmowanie wsi, z jej chłopsko-rolniczym rdzeniem jako warstwy społecznej o charakterze stanowym - B. Fedyszak-Radziejowska, bądź też koncepcja chłopstwa w Polsce jako specyficznej formacji ukształtowanej przez realny socjalizm - W. Adamski.

Prezentacja wyników badań pozwoliła z jednej strony na postawienie diagnozy jak jest?, z drugiej - na dyskusję skoncentrowaną wokół problemu jak w świetle tej diagnozy rysuje się najbliższa przyszłość wsi i jej mieszkańców.

Adresaci publikacji: Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej, Rada ds Wsi i Rolnictwa przy Prezydencie RP, działacze związków i organizacji społecznych, rolnicy i socjologowie.

Wieś i rolnictwo w okresie transformacji systemowej Klank Leszek (red.) Warszawa: IRWiR PAN, 1995. - 233 s.: rys., tab. - Problemy Rozwoju Wsi i Rolnictwa ISBN 83-85369-31-7 (wyczerpane)

Praca zbiorowa stanowiąca podsumowanie wyników badań prowadzonych w IRWiR PAN w 1994 r. z zakresu ekonomii rolnictwa i demografii ludności wiejskiej. Do najważniejszych problemów rolnictwa polskiego należy sprawa zatrudnienia i siły roboczej. Problematyka ta dominuje również w niniejszym opracowaniu i jest rozpatrywana w różnych aspektach.

W rozdziale otwierającym publikację, obok analizy pojęcia, celów i założeń polityki rolnej, A. Leopold poświęca uwagę kwestii zatrudnienia. Jest to ważne z punktu widzenia poruszanej przez autora kwestii wykorzystania czynników produkcji, a zwłaszcza ziemi.

Problemy siły roboczej, szczególnie poziomu i struktury aktywności zawodowej oraz tendencje występujące w kształtowaniu się bezrobocia są przedmiotem analiz B. Andrychowicz, I. Frenkla oraz A. Rosnera.

O kwestiach związanych z rozwiązywaniem bezrobocia, jak i o poprawie struktury zatrudnienia mówią B. Fedyszak-Radziejowska i M. Kłodziński, który rozwiązanie problemu widzi w wielofunkcyjnym rozwoju wsi. Uwarunkowania wewnętrzne, związane z postawami mieszkańców wsi porusza w swoim opracowaniu B. Fedyszak-Radziejowska. Do uwarunkowań rozwoju obszarów wiejskich nawiązuje B. Pięcek, analizując rolę i znaczenie infrastruktury techniczno-ekonomicznej w tym rozwoju. Zagadnień związanych z pracą dotyczą badania A. Michalskiej, analizujące efektywność gospodarowania w rolnictwie rodzinnym w okresie transformacji.

Dwa następne rozdziały dotyczą finansowania wsi i rolnictwa, a szczególnie kontrowersyjnej kwestii wspierania budżetowego niektórych form działalności związanych z rolnictwem. J. Szwacka-Salmonowicz dokonała przeglądu metod, form i środków interwencji państwa w rolnictwie krajów uprzemysłowionych, w których dofinansowanie jest trwałym elementem działań. Badania L. Klanka wykazały nadto trudną sytuację sektora finansowego obsługującego wieś i gospodarkę żywnościową przy założeniu konieczności utrzymania dopłat do rolnictwa.

Pracę kończy rozdział E. Wieteskiej o roli doradztwa rolniczego w procesie przemian społeczno-ekonomicznych na wsi i w rolnictwie.

Całość jest różnorodna i nie ma charakteru syntezy; omawia część prac badawczych wykonanych w IRWiR, z których większość jest nadal kontynuowana do końca 1996 r.

Adresaci publikacji: Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Ministerstwo Finansów, Bank Gospodarki Żywnościowej, członkowie władz lokalnych i samorządowych, organizacji rolniczych.

Atlas demograficzny i społeczno-zawodowy obszarów wiejskich w Polsce Frenkel Izasław, Rosner Andrzej (red.) Warszawa: Zakład Wydaw. Statystycznych, 1995, VII-LXX, 2-165 s.: mapy kolor. - Pol. Tow. Demograficzne, IRWiR PAN ISBN 83-901912-2-9 (wyczerpane)

Atlas zawiera 150 map tematycznych, charakteryzujących przestrzenne zróżnicowanie obszarów wiejskich kraju pod względem wybranych wskaźników oraz 14 map typologicznych, opracowanych w oparciu o nowoczesne metody statystyczne (oparte na modelu grawitacyjnym), charakteryzujący obszary wiejskie ze względu na kombinację szeregu wskaźników. Wszystkie mapy opracowane zostały w kolorze. Integralną część Atlasu stanowi wstęp o charakterze metodologicznym oraz uwagi ułatwiające korzystanie z opracowania. Atlas zasadniczo przedstawia charakterystykę zróżnicowania przestrzennego obszarów wiejskich pod wybranymi względami w 1988 roku (roku Spisu Powszechnego), jednak w niektórych przypadkach autorzy sięgnęli również do danych starszych (co pozwala na analizę procesów prowadzących do sytuacji w 1988 roku), a także do danych nowszych (bezrobocie na obszarach wiejskich). Wszystkie mapy opracowano w agregacji gminami. Zawartość merytoryczną Atlasu podzielono na bloki map, charakteryzujących obszary wiejskie pod względem: wybranych elementów infrastruktury, struktury osadniczej, struktury agrarnej i warunków mieszkaniowych; stanu oraz ruchu naturalnego i migracyjnego ludności; struktury ludności według cech społeczno-demograficznych; struktury ludności wiejskiej w podziale na ludność chłopską i pozachłopską; struktury w wybranych typach gospodarstw domowych; typologicznej charakterystyki obszarów wiejskich.

Adresaci publikacji: Centralny Urząd Planowania, Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Komisja Sejmowa Rolnictwa, osoby związane z praktyką gospodarczą i dydaktyką.

Powrót